1-mavzu. Meva va rezavor meva o’simliklarini biologik-xo’jalik guruxlarga ajratish Ishning maqsadi

Meva o’simliklari ildiz tizimining o’sishi va tuproqda joylashish xarakateri tuproq tipi, tarkibi va unumdorligiga bog’liq. Meva o’simliklarining ildizlari anchagina chuqurlikka kirib boradi, shuning uchun tuproqning yuqori qatlamlarigina emas, balki ona jins (haydalma qavati osti) qatlamining ham ta’sir ko’rsatishini hisobga olish kerak.
Tuproq zichlashib, aerasiya yaxshi bo’lmaganda, oksid birikmalar o’simlikka zararli hisoblangan chala oksidlarga aylanadi. Tuproq aerasiyasiga, ayniqsa, bodom, o’rik, shaftoli, anjir, gilos, ko’proq jiyda, smorodina esa kamroq talabchan hisoblanadi. Tuproq aerasiyasi chuqur haydash va tuproqni yumshatish bilan yaxshilanadi. Tuproq osti qatlami yengil kumli va tosh shag’alli yerlarda ham meva o’simliklar yaxshi o’smaydi. Chunki, bunday tuproqlar suvni tez o’tkazib yuboradi, tez-tez sug’orishni talab etadi va oziq moddalar oson yuvilib ketadi.
Tuproq eritmasi reaksiyasiga nisbatan meva daraxtlar uch guruhga bo’linadi. Rezavor mevalar uchun nordon va biroz nordon tuproqlar (rH= 4,6-5,7); sitrus hamda urug’ mevalilar uchun bir oz nordon va neytral tuproqlar (rH=6-7); danak mevalilar, ayniqsa o’rik, urug’mevalilardan behi uchun kam ishqorli tuproqlar yaxshi hisoblanadi. Tegishli agrotexnologik usullarni qo’llaganda meva va rezavor-meva ekinlari O’zbekistonning barcha tuproqlarida o’sadi. Botqoqlashgan, botqoq, tosh shag’alli hamda sho’rlangan tuproqlar meliorasiya tadbirlarisiz kam yaroqli hisoblanadi.
O’zbekistonda sug’oriladigan, mexaniq tarkibi yengil va o’rtacha qumoq, lyossimon bo’z tuproqlar, shuningdek, o’tloq tuproqlar eng yaxshi tuproqlar hisoblanadi.
Olma - mexaniq tarkibi har xil bo’lgan turli tipdagi tuproqlarda o’sadi; to’q tusli bo’z turoqlarda mo’l hosil beradi. Tosh – shag’alli qatlam yuza joylashgan yerlarda yomon o’sadi, kam hosil beradi, organik o’g’itlar hamda tez-tez sug’orishga talabchan bo’ladi. Tuproq sho’riga chidamsiz. Yer osti suvlar chuqur joylashgan o’tloq-botqoq yerlarda yaxshi o’sadi.
Nok - unumdor, yumshoq, namni yaxshi saqlaydigan, haydalma qavati ostki qatlamining suv o’tkazish xossasi yaxshi bo’lgan tuproqda yaxshi o’sadi