1-mavzu: O'. Hoshimovning "Tushda kechgan umrlar" romanida fojiaviylik. „Tushda kechgan umrlar“

11-mavzu: O.Yoqubov - qissanavis.
Odil Yoqubov — oʻzbek sovet adabiyoting yirik vakili, 1926-yili Qozogʻistonning Turkiston tumanidagi Qarnoq qishlogʻida ziyoli oilada tugʻilgan.
Ikkinchi jahon urushi boshlangach, urushda qatnashish uchun yoshini katta koʻrsatib, Yaponiya frontiga joʻnagan. 1945-yildan 1950-yilgacha haqiqiy harbiy xizmatda boʻldi. 1951–1956-yillar mobaynida Oʻrta Osiyo Davlat Universiteti (hozirgi Milliy universitet)da taʼlim olgan. „Literaturnaya gazeta“ning Oʻzbekiston boʻyicha muxbiri, Oʻzbekiston yozuvchilari uyushmasi raisi, „Oʻzbekiston adabiyoti va sanʼati“ gazetasi bosh muharriri va boshqa mas’ul vazifalarda ishlagan. Yoqubov 1985-yil Oʻzbekiston xalq yozuvchisi ordeni bilan taqdirlangan. Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasida adabiy maslahatchi (1955-59), „Literaturnaya gazeta“ning Oʻzbekistondagi maxsus muxbiri (1959-63; 1967-70), „Oʻzbekfilm“ kinostudiyasi va Oʻzbekiston davlat kinematografiya qoʻmitasida bosh muharrir (1963-67), Gʻafur Gʻulom nomidagi Adabiyot va sanʼat nashriyotida bosh muharrir oʻrinbosari (1970-82), „Oʻzbekiston adabiyoti va sanʼati“ gazetasi bosh muharriri (1982-87), Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasi boshqaruvining birinchi kotibi (1987-91), Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Atamashunoslik qoʻmitasi raisi (1991 yildan) va ayni vaqtda Markaziy Osiyo xalklari madaniyati Assambleyasining birinchi vitseprezidenti (1995 yildan).


12-mavzu: A.Muxtor she'riyatiga xos poetik obrazlarni o'rganing.
O‘zbekiston xalq yozuvchisi Asqad Muxtor o‘zining rang-barang janrlardagi nasriy, lirik asarlari, jahon adabiyotidan tarjimalari bilan XX asr o‘zbek adabiyotining rivojiga salmoqli ulush qo‘shdi. Garchi yozuvchi sifatida tanilgan bo‘lsa-da, uning orginal lirikasi hali-hanuz o‘zining sehru jozibasini ko‘z-ko‘z etib kelmoqda. She’rni shoir qalbining tarjimai holi deydilar. Bu tarjimai hol sanalar, raqamlar, fakt va ma’lumotlardan emas, qalbning tepinish va talpinishlaridan, iztirobu quvonchlaridan, ayrilig‘u armonlaridan, undagi tuyg‘u-kechinmalarning parvozi va poetik mazmun kasb etishidan tarkib topadi. Asqad Muxtor tasavvurida “O‘ylar davr to‘lg‘oqlari…”, “she’r turmush o‘chog‘idan olingan lag‘cha cho‘g‘…”, “she’r-yalt etgan oniy tuyg‘u, zavq-shavq tug‘yoni…”. She’riyatda hech kim yurmagan so‘qmoqlardan yurish istagi tufayli bu lirik qahramon goh shafqatsiz realist, ba’zan ko‘tarinki xayollar og‘ushidagi romantik, boshqa bir o‘rinda esa analitik o‘ylarga berilgan shaxs sifatida ko‘rinadi. Shoirning iqroricha, she’rlaridagi badiiy idrok va ifoda mazmuni mantiqiy muhokamalar asosida emas, aksincha, ilmiy mushohada-muhokamalarni ham taxayullar asosiga quradi. “Kardiogramma” she’rida esa kelajak oldidagi javobgarlik va xavotir tuyg‘usidan, umuminsoniy dardlardan og‘rigan bezovta yurakning muvozanatini yo‘qotgan tepinishlari goh qisqarib, goh cho‘zilayogan kardiogrammaning siniq chiziqlarida o‘zligini ko‘rsatadi.
Asqad Muxtor lirikasida xalqona she’riyat an’analari zamonaviy she’rning xususiyatlari bilan uyg‘unlashib ketadi. Olamni poetik idrok etishning yangi manerasini yuzaga keltiradi.
Men dunyoga ko‘z ochgan kunim,
Guldastalar kelgan onamga.
Tug‘ildi deb xursand bo‘ladigan
El-yurt kerak ekan odamga.
“El-yurt” atalgan mazkur she’r inson umri haqidagi xalqona falsafaning go‘zal namunasi. Shoir she’riyatida umumlashtirish boru umumiy gap yo‘q. Voqelikdan tanlab olingan detal, obraz, metafora yordamida ichki va tashqi olam bir nuqtaga jamlanadi. Asqad Muxtorning muhim hizmatlaridan biri shundaki, uning lirikasi zamonaviy she’riyatni kitobiylikdan hayotiylikka yaqinlashtirdi. Shoir she’riyati so‘z tanlash va ishlatishda ham namuna va ibrat maktabidir. Ba’zan poetik fikrni ifoda etishga ep ko‘rilmaydigandek tuyuladigan sodda, xalqona so‘zlardan noyob mo‘’jizalar yaratiladi.
U bahorda qaytdi. Sambit tollarning
Jo‘ja popuk bo‘lib gullagan fasli.
Rangi zahil edi. Gospitallarning
Devorlari sarg‘ish emasmi…
Aslida adabiyot noraso olamni bus-butun, mukammal ko‘rish istagi tufayli ro‘yobga chiqqan bo‘lsa, ajab emas. Shu istak bois Asqad Muxtor she’riy izhor tarzining rang-barang shakl va uslublarini sinab ko‘rdi. Uning she’rlaridagi modernistik ifodalar xalqona lirika zaminidan o‘sib chiqadi.
Ertagu asotirlar insoniyatning romantik orzu-umidlari beshigi. Ammo ulg‘aygach, inson ertagu afsonalar ruhidan chiqib ketolmasa, undagi ramzlar bir vosita ekanligini anglamasa, mo‘’jiza kutib osmonga ko‘z tikib yotaversa, har kuni qayta-qaytalab ko‘rinib, bilinib, sezilib turgan oddiy hayotiy mo‘’jizalar: “Arining gulga qo‘nishi”, “qaldirg‘ochning in qurishi”, “oddiy qo‘shiq xirgoyisi” ham bir baxt ekanligini tushunmasa, bunday kishiga hayot mashaqqat…Shoirning “Mo‘’jizalar “ she’ri shu haqida. Hayotda mo‘’jizalar kam bo‘ladi. Odamzod bor ekan, romantik xayolparastdek yashayveradi. Biroq o‘tmish-o‘tmish, kelajak esa noayon. Bizning imkonimizda faqat bugun bor. Asqad Muxtorning lirik qahramoni bugunning odami, lekin u o‘ziga kelajakning ko‘zlari bilan qaraydi. Hamma zamon va makonlarda ham “dil ba yoru dast ba kor” eng yaxshi aqida ekanligini yaxshi tushunadi, shu bois har qanday davr bo‘lmasin, bugundan, shu ondan, shu lahza va daqiqadan bahra olishga, uning qadriga yetishga, hoyu-havaslar yo‘lida umrni ma’nisiz o‘tkazmaslikka da’vat etadi. Bu lirik qahramonning ruhiy bezovtaligi ana shundan. Shu sabab xalq maqollari mohiyatiga ham yangicha nazar soladi.