1-mavzu: Oddiy va murakkab moddalar. Kimyoning asosiy qonunlari va texnikada qo’llanilishi va ahamiyati. Molekula


Download 332.77 Kb.
Pdf ko'rish
bet2/12
Sana05.01.2022
Hajmi332.77 Kb.
#223170
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
1-mavzu.-Amaliy-mashgulot

Atom-molekulyar  ta’limot.Moddalarning  nihoyatda  mayda  zarrachalar 

atomlardan  tuzilganligi  haqidagi  tasavvurlar  qadimgi  Gresiyada  vujudga  kelgan. 

Eramizdan  avvalgi  V  asrda  Demokrit  moddaning  eng  mayda  bo’linmaydigan 

zarrachasini  atom  deb  atadi.  Lekin  atomning  qanday  zarracha  ekani  va  uning 

xossasi  to’g’risidagi  tasavvurlar  XVI  asrning  boshlaridan  o’rganila  boshlandi. 

Fransuz  olimi  P.Gassendi  tarixda  unutilib  yuborilgan  atom  tushunchasini  fanga 

yana kiritdi. P.Gassendi  moddalar atomlardan tuzilgan  va atomlarning  xillari ko’p 

emas, degan fikrni maydonga tashladi. Lekin bu fikrni o’zi bilan moddalar asosini 

tashkil  qiluvchi  zarrachalar  to’g’risidagi  tasavvurlarni  to’la  tushuntirib  berib 

bo’lmaydi. 

Ilmiy  asoslangan  atom-molekulyar  ta’limot  XVIII  -  XIX  asrlardagina 

yaratildi.  Bu  ta’limotni  1741  yilda  M.V.Lomonosov  yaratdi  va  uning  mazmunini 

«Matematik kimyo elementlari» asarida bayon etdi. 

Atom-molekulyar ta’limotning mohiyati quyidagilardan iborat: 

1)  barcha  moddalar  «korpuskula»  lardan  iborat  bo’lib,  ular  bir-biridan  oraliq 

fazo  bilan  ajralgandir  (Lomonosovning  «korpuskula»  termini  hozirgi 

«molekula» ma’nosiga ega); 

2)  «korpuskula»lar to’xtovsiz harakatda bo’ladi. 

3)  «korpuskula»lar 

«element»lardan 

tashkil 

topgan 


(Lomonosovning 

«element»  tushunchasi  hozirgi  «atom»  ma’nosiga  ega).  «Element»lar  ham 

to’xtovsiz harakatda bo’ladi; 

4)  «element»lar aniq massa va o’lchamga ega; 




5)  oddiy  moddalarning  «korpuskula»lari  bir  xil  «element»lardan,  murakkab 

modddalarning  «korpuskula»lari  esa  turli  «element»  lardan  tashkil  topgan 

bo’ldi. 

Materiyaning  tuzilishi,  moddalarning  xossalari  va        kimyoviy 

o’zgarishlarining  tabiati  haqidagi  hozirgi  zamon  tasavvurlari  atom-molekulyar 

ta’limot  asosida  moddalarning  diskretligi  prinsipi  yotadi,  ya’ni  moddalar  yaxlit 

bo’lmasdan, balki mayda zarrachalardan tarkib topgan. Moddalar doimo harakatda 

bo’ladi:  jism  harorati  qanchalik  yuqori  bo’lsa,  harakat  ham  shunchalik  intensiv 



bo’ladi. 

Ingliz  olimi  J.Dalton  kimyo  va  fizika  sohasida  yig’ilgan  tekshirish 

natijalariga  asoslanib,  1808  yilda  atomistik  ta’limotni  yaratdi.  U  atomistikaga 

asoslanib,  karrali  nisbatlar  qonunini  kashf  etdi.  Atomistik  ta’limot  mohiyati 

quyidagicha:  


Download 332.77 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling