1-mavzu: O’zbekiston tarixi fanining predmeti, uni o’rganishning nazariy-metodologik asoslari

2) Amir Temurning saltanatni barpo etish yo`lidagi harbiy yurishlari
 
 .
Biroq Amir Temur bu bilan qanoatlanmadi. Tez orada u qo’shni davlatlar va
xalqlar ustiga yurish qilib, ularni o’ziga bo’ysundirish va markazlashgan buyuk saltanat
barpo etishni o’z oldiga maqsad qilib qo’ydi. Bu davrda Oltin O’rda, Xuroson va
Erondagi ijtimoiy-siyosiy vaziyat uning uchun juda qo’l keldi. Amir Temur harbiy
yurishni Xurosondan boshladi. 1381 yil u Hirotni egalladi. Saraxs, Jom va Qavsiya
shaharlari jangsiz taslim bo’ldi. Xuroson, xususan uning poytaxti Hirot strategik jihatdan
muhim ahamiyatga ega bo’lib, Eron, Iroq, Shom va boshqa mamlakatlarga o’tishda
ko’prik vazifasini o’tardi. 1381-1384 yillar davomida Amir Temur Eronning katta
qismini egalladi.
Amir Temur Eron, Ozarbayjon, Iroq va Shom (Suriya) ustiga uch marta lashkar
tortdi. Bu yurishlar tarixda “uch yillik (1386-1388)”, “besh yillik (1392-1396)” va “yetti
yillik (1399-1404)” urushlar nomi bilan mashhur. Uch yillik harbiy yurishlar oqibatida
Janubiy Ozarbayjon, Iroqning shimoliy qismi, Gurjiston va Van ko’li atrofidagi yerlar
egallandi.
Amir Temurning “uch yillik” urushlari davrida Oltin O’rda tomonidan
bo’layotgan tazyiqqa barham berish maqsadida To’xtamishga qarshi uch marta qo’shin
tortishga majbur bo’ldi va To’xtamish qo’shiniga qaqshatgich zarba beradi. Amir
Temurning To’xtamish ustidan qozongan g’alabasi faqat O’rta Osiyo uchun emas, balki
butun Sharqiy Yevropa, shuningdek, Rus knyazliklarining birlashishlari uchun ham
buyuk ahamiyat kasb etgan edi.
Shundan so’ng Amir Temur butun e’tiborini Eron, Iroq, Suriya, Kichik Osiyo va
Hindiston yerlarini uzil-kesil zabt etishga qaratdi. U “besh yillik” urush davomida
G’arbiy Eron, Iroq va Kavkazni egalladi. Amir Temurning Hindiston ustiga qilgan urushi
1398 yil maydan - 1399 yil martigacha davom etgan. Qariyb o’n bir oy davomida

---

Hindiston zabt etildi. Sohibqiron juda ko’p qullar va boyliklarni, shu jumladan 120
jangovar filni qo’lga kiritadi va ularni Samarqandga olib keldi.
Amir Temurning 1399-1404 yillarda olib borgan harbiy yurishlari natijasida
Shomning Halab, Xums, Dimishq kabi yirik shaharlari va Iroqning Ubuliston o’lkasi
bilan Bag’dod, shuningdek Turkiyaning katta qismi zabt etildi. Keng ko’lamli harbiy
yurishlar natijasida Amir Temur saltanatining chegarasi Usmonli turklar davlati
chegarasiga borib taqaldi. Amir Temur bilan Usmonli turklar sultoni Boyazid qo’shinlari
o’rtasidagi hal qiluvchi jang 1402 yil 20 iyulda Anqara yaqinida sodir bo’ldi. Bu jang
tarixda “Anqara jangi” deb ataladi. Uch kun davom etgan bu jangda har ikki tomondan
hammasi bo’lib 360 ming nafar askar qatnashadi. Uzoq davom etgan shiddatli jangda
Sohibqiron kuchlari turk qo’shinini tor-mor etdi.
Boyazid ustidan qozonilgan buyuk g’alaba bilan Amir Temurni Fransiya qiroli