1-mavzu. “Raqamli iqtisodiyot” faniga kirish. Raqamli iqtisodiyot va uning asosiy tarkibiy qismlari Reja

ФаcеБоок, Амазон, Интелкаби юқори технологияли трансмиллий 
корпорацияларга таяниши мумкинлиги учун;
АҚШдаунинг салоҳиятидан фирманинг ўзи учунҳамда мамлакатга наф 
келтириш учун рақамли иқтисодиётни мақсадга мувофиқ равишда 
ривожлантириш мумкин ва бунинг учун хусусий компаниялар зарурий 
миқдори бўлиши лозим.
Бироқ ушбустратегияда яққол камчиликлар ҳам бор бўлиб, уларнинг 
асосийларидан бири, етук рақамли иқтисодиёт шакллантириш жараёнининг 
анча узунлиги ҳисобланади. Бошқа норасмий етакчи – Хитой эса кўп жиҳатдан 
қарама-қарши 
стратегияни, 
рақамли 
иқтисодиётни 
режа 
асосида 
ривожлантиришйўлинитанлаган. Бу феноменни яқиндан кўриб чиқилганида 
маълум бўлишича, Хитой эълон қилган стратегия иккита параллел ва бир-бири 
билан боғлиқ бўлмаган йўналишлардан иборат:
1. Саноат интернетини жорий қилиш ҳисобига ишлаб чиқаришни 
рақамлаштириш;
2.Сотув бозорини янада кенгайтириш учунИнтернет имкониятларидан 
фойдаланиш.
Танлаб олинган стратегия қуйидаги тўрт асосий таркибий қисмни кўзда 
тутади:
Логистика ва ишлаб чиқариши тотал рақамлаштириш;
Рақамли иқтисодиёт учун норматив-ҳуқуқий база ишлаб чиқиш; 
Бошқарув тизимларини рақамлаштириш, рақамлиплатформалар яратиш;
Рақамли платформалар ва экотизимларни умумий маконга оптимал 
равишда интеграцияқилиш.
Рақамли иқтисодиётни ривожлантириш бошқа мамлакатлар каби, 
Ўзбекистон учун ҳам унинг дунё миқёсидаги рақобатбардошлигини белгилаб 
берадиган стратегик аҳамиятга молик масалалардан бири ҳисобланади.Шуни 
ҳамтан олиш керакки, Ўзбекистонга бугунги кунда мақбул келадиган тадбир 
қисқа даврда – биринчи навбатда, технологик ортда қолишдан қутулишдир. 
Ҳосирда эсамамлакатимизда зарур миқдордаги иқтисодиёт субъектлари 

---

йўқлиги туфайли етук ва тўлақонли рақамли иқтисодиётни ўз-ўзидан 
шакллантириш учун шарт-шароитлар йўқ. Бу эса давлатимизга рақамли 
иқтисодиётнинг ривожланишини учун шарт-шароитлар яратиш, уни энг 
керакли соҳаларга йўналтириш ва бу жараённи имконият даражасида 
рағбатлантириш зарурлиги демакдир.
Миллий иқтисодиётнинг яна бир муҳим ажралиб турадиган жиҳати 
шундаки, ЙИМнинг асосий қисми давлат корпорациялари (ёки давлат 
иштироки улуши катта бўлган компаниялар) томонидан яратилади. Ишлаб 
чиқаришнинг кўплаб тармоқларида давлат иштирокидаги ўйинчилар 
бозорнинг 80%гача бўлган қисмини ташкил қилиши мумкин. Бундай 
шароитларда профилли вазирликлар ёки давлат корпорациялари раҳбарлиги 
остида индустриал рақамли платформалар яратиш энг оқилона қадам бўлиб 
ҳисобланади. Бундай платформалар 
рақамли 
иқтисодиётнинг 
тез 
ривожланиши ва унга мос келувчи технологияларнинг кенг тарқалиши учун 
зарур инфратузилма базисини яратади. Рақамли иқтисодиёт платформалари 
тузишда асосий эътиборни қуйидаги йўналишларга қаратиш зарур: транспорт, 
телекоммуникациялар, энергетика, маълумотларни қайта ишлаш, соғликни 
сақлаш, дори-дармонлар логистикаси, туризм, ташқи иқтисодий фаолият, 
кўчмас мулк ва ишлаб чиқариш. Айнан шу соҳаларнинг ривожланиши 
инфратузилма ва технологик базис яратишга имкон беради, уларни бошқа 
соҳаларга кўчирган ҳолда Ўзбекистон етук рақамли иқтисодиётни максимал 
даражада тез ривожлантириши мумкин.Бундай ёндашув бугунги кунда 
республикамиз учун энг мақсадга муовиқ бўлиб кўринади, лекин у ҳам 
камчиликлардан холи эмас, албатта. Мос келувчи стратегия унга асосланиши 
лозим бўлган рақамли иқтисодиётконсепсиясини шакллантииш учун тахмин 
қилинган йўл рискларини ҳам, рақамли иқтисодиёт рискларини ҳам ҳисобга 
олиш лозим.
Ушбу бобга якун тариқасида шуни алоҳида айтиб ўтишни истардикки, 
ривожланган мамлакатлар рақамли иқтисодиётининг кўплаб дастурлари 
(АҚШ, Австрия, Австралия, Буюк Британия, Кореява бошқалар) асосий 
эътиборни “рақамли тиббиёт” ва “ақлли шаҳар” ижтимоий йўналишларига 
қаратган. Бундай лойиҳаларни ривожлантириш йўналиши жиддий иқтисодий 
самарага эга эмас, аммо бу ҳолатбир қатор далиллар билан асосланиши 
мумкин:
биринчидан, ҳар қандай кенг кўламли ривожланиш дастури ғарб туридаги 
очиқ жамиятда жамият томондан маъқулланиши ва қўллаб-қувватланиши 
лозим. Шу сабабли, рақамли иқтисодиётнинг ривожланиши бундай ижтимоий 
лойиҳалар белгиси остида боради;
иккинчидан, 
йирик 
саноатларда 
рақамлитехнологиялар 
жорий 
қилишертами-кечми, ўз-ўзидан иқтисодий мақсадга мувофиқлик туфайли рўй 
беради. Ижтимоий лойиҳалар эса давлат томонидан қўллаб-қувватлашга 
эҳтиёж сезади (яъни, мақсадга муводиқ нарсалар ақлга мувофиқ, ақлга