1-mavzu: siyosat ob’yektiv voqeilik sifatida. Siyosat ijtimoiy hodisa. Siyosat tushunchasi

5. Siyosiy ong tipologiyasi

Siyosiy ong tipologiyasi turli mezonlar bo'yicha amalga oshiriladi. Ilmiy amaliyotda klassikaga aylangan quyidagi tipologiya boshqalarga qaraganda tez-tez qo'llaniladi:

Ong tiplari:

1. 
   konservatizm
   
2. 
   lebiralizm
   
3. 
   Chap radikalizm
   
4. 
   O‘ng radikalizm
   

Bu siyosiy ongning barcha turlari asosan Yevropada kapitalizm rivojlanishi davrida shakllangan. Turli mamlakatlarda ular milliy o'ziga xosliklari tufayli o'z turlari va xususiyatlariga ega. Biroq, bu turlarning har biriga xos bo'lgan ba'zi umumiy, "millatdan yuqori" xususiyatlar boshlang'ich, asosiy, ko’rinishlarga ega."

Konservatizmning turli oqimlarini bitta umumiy vazifa - tarixan eskirgan ijtimoiy tuzilmalarni mafkuraviy va siyosiy asoslash va barqarorlashtirish birlashtiradi. Ushbu siyosiy ongning barcha turlari jamiyatdagi mavqeiga ijtimoiy taraqqiyotning yangi tendentsiyalari tahdid solayotgan va ijtimoiy taraqqiyotdan qo'rquvni boshdan kechiradigan ijtimoiy qatlamlarning siyosiy tafakkurining o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiradi.
G'arbda konservativ ongning quyidagi turlari ma'lum: an'anaviy, liberal (frantsuz liberte - erkinlik), neokonservativ. Rossiyada konservativ-elitar va neokonservativ turlarni ajratib ko'rsatish qonuniydir.
Liberalizm burjua jamiyatining rivojlanishi bilan iqtisodiy va ijtimoiy-siyosiy hayotni feodal tartibga solishning tanqidi sifatida vujudga keldi. Bu ongning egalari erkin tadbirkorlik, erkin bozor, burjua demokratiyasi va fuqarolik huquqlarini himoya qildilar.
An'anaviy liberalizmdan vaqt o'tishi bilan bir qancha zamonaviy tendentsiyalar shakllandi, ularda shaxs erkinligi, hukumatning konstitutsiyaviy faoliyati, qonun ustuvorligi, odamlarning tengligi ta'kidlanadi, bu teng huquqlar, imkoniyatlar, huquqlar tengligi sifatida tushuniladi. maqom va natijalar, turli nuqtai nazarlarga bag'rikenglik, konstruktiv ijtimoiy dasturlar va o'zgarishlar va boshqalar. Liberalizmning eng muhim ajralib turadigan xususiyatlaridan biri shundaki, mavjud siyosiy tizimni tanqid qilish uni buzishga emas, balki mustahkamlashga qaratilgan.
Radikalizm siyosiy ongning bir turi sifatida semantik noaniqlik, muayyan jamiyat siyosiy spektrining o'ng va chap chegaralari bilan tavsiflanadi.
Radikalizm ijtimoiy tanqid sifatida ta'riflanadi, mavjud siyosiy tizimni tanqid qilish esa uni o'zgartirishni o'z ichiga oladi. Radikalizmning ijobiy xususiyati uning yangi munosabatlar va siyosiy institutlarni shakllantirish qobiliyatidir. G'arbdagi chap radikalizm aniq antikapitalistik yo'nalish bilan ajralib turadi. Chap radikalizmning turlaridan birini ajratib ko'rsatish mumkin: sotsial-demokratik, sotsialistik, kommunistik va anarxistik ong. Ushbu turdagi chap radikal ongning barcha elementlari zamonaviy Rossiyada ham mavjud.
Agar tarixga murojaat qilsak, shuni tan olish kerakki, birorta ham radikal so‘l harakat demokratik jamiyat yaratmagan. Hatto kapitalistik jamiyatda muhim o‘zgarishlarni keltirib chiqargan sotsial-demokratiya ham uning asosiy tuzilmalarini engib o‘tishga olib kelmadi. Shu bilan birga, dunyoda so‘l radikallar g‘oyalarining mashhurligi juda yuqori. Bu, birinchi navbatda, ularning ko'plari va birinchi navbatda, sotsial-demokratlar inson huquqlarini himoya qilish va uning ijtimoiy xavfsizligini ta'minlashni asosiy vazifa sifatida ilgari surganlari bilan bog'liq, bu esa hamma joyda ajralmas asos bo'lib xizmat qiladi. taraqqiyot.
Aksariyat chap radikalizm oqimlari bugungi kunda aralash iqtisodiyot va demokratiya g'oyasini mehnatkash inson qadr-qimmatini kafolatlaydigan va hokimiyatdagilarni nazorat qilish vositasi sifatida ishlaydigan tizim sifatida tan oladilar. Germaniya va Buyuk Britaniyadagi so'nggi parlament saylovlarida sotsial-demokratlarning g'alabali g'alabalari fonida ko'plab siyosiy futuristlar XXI asr neokonservatorlar yoki hatto neoliberallar emas, balki aynan sotsial-demokratiya asri bo'lishini aytishmoqda.
O'ng qanot radikalizmi odatda reaktsion isyon bilan taqqoslanadi. U o'ta "mo'tadil" konservativ manfaatlarning samarasizligi tufayli konservatizmning o'ngga evolyutsiyasi natijasida shakllanadi.Biroq, o'ng radikalizm ham ommaning ijtimoiy noroziligi evolyutsiyasi tufayli shakllanadi. Buning sababi jamiyatning turli guruhlari manfaatlariga tajovuz qilish, ular ongida hukmron tartibning adolatsizligi va ularni o'zgartirish istagini uyg'otadigan tizimli amaliyotdir. O'ng qanot radikalizmining turlari odatda irqchilik, fashizm, psevdo-chap ekstremizmni o'z ichiga oladi.
Radikalizmning ikki turi haqida gapirganda, quyidagi naqsh mavjudligiga e'tibor qaratish lozim, xususan: ma'lum sharoitlarda manfaatlar, siyosiy shiorlar va hatto o'ng va chap radikallarning harakatlari birlashishi mumkin.
Siyosiy ong jamoat ongining ajralmas qismidir. Falsafa va psixologiyada ong tafakkurda voqelikni ideal tarzda takrorlash (aks ettirish) qobiliyati sifatida ta’riflanadi.
Ijtimoiy ong turlaridan biri sifatida siyosiy ong birinchi navbatda jamiyat hayotining siyosiy sohasini aks ettiradi. Bu real va xayoliy siyosat haqidagi qarashlar, g'oyalar, bilimlar, munosabatlar, his-tuyg'ular tizimi; shaxs yoki ijtimoiy jamiyatning siyosiy hayotga ichki “reaksiyasi”.