1-mavzu. “Tizimli tahlil” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. «Tizimli tahlil»

3-mavzu. Tizimli yondashuvning kategorial apparati
Tizimli yondashuvning kategorik apparati tizimlarni tahlil qilish va tavsiflash uchun foydalaniladigan asosiy tushunchalar va toifalar to'plamini o'z ichiga oladi. Ushbu tushunchalarning ba'zilari quyida keltirilgan:
Tizim: Bu tizimli yondashuvning asosiy tushunchasi xisoblanadi. Tizim ma'lum maqsadlarga erishish uchun birgalikda ishlaydigan o'zaro bog'liq elementlardan tashkil topgan yaxlitlik sifatida qaraladi.
Elementlar: Bular bir-biri bilan o'zaro ta'sir qiluvchi tizimning tarkibiy qismlari. Elementlar aniq obyektlar, odamlar, komponentlar yoki mavhum tushunchalar bo'lishi mumkin.
Bog'lanishlar: Bu tizim elementlari o'rtasidagi o'zaro ta'sir va munosabatlardir. Bog'lanishlar jismoniy, funktsional, axborot yoki boshqa turdagi o'zaro ta'sirlar bo'lishi mumkin.
Struktura: Bu tizimdagi elementlar va munosabatlarning tashkil etilishi. Struktura elementlarning tartibini, joylashishini va iyerarxiyasini, shuningdek, ularning munosabatlarini belgilaydi.
Funksiyalar: Bu tizim elementlarining tizim maqsadlariga erishish uchun bajaradigan rollari va vazifalari. Funktsiyalar elementlarning ixtisosligi va mas'uliyatini belgilaydi.
O’zaro ta’sir: bu tizim elementlari o'rtasida ma'lumot, energiya, resurslar yoki boshqa ta'sirlar almashinuvi. O'zaro ta'sir ikki tomonlama yoki ko'p tomonlama bo'lishi mumkin.
Maqsadlar: Bu tizim erishmoqchi bo'lgan istalgan natijalar yoki holatlardir. Maqsadlar tizimning konteksti va maqsadlariga qarab belgilanadi.
Chegaralar: Bu tizim faoliyat yuritadigan belgilangan chegaralar yoki hududlar. Chegaralar tizim ichida va undan tashqarida nima borligini belgilaydi.
Imkoniyatlar va cheklovlar: Bu tizimning ishlashi va rivojlanishiga ta'sir qiluvchi resurslar, imkoniyatlar, bilim va cheklovlar.
Vaqt: Bu tizim yondashuvining muhim jihati, chunki tizimlar vaqt o'tishi bilan rivojlanadi va o'zgaradi. Vaqtinchalik omillar dinamikani, holat o'zgarishlarini va kelajakdagi tizim holatlarining prognozlarini o'z ichiga olishi mumkin.
Tizimli yondashuv tizimning alohida qismlariga emas, balki butun tizimni ko'rib chiqishga qaratilgan. U tizim elementlarining o'zaro ta'sirini va ularning tizimning umumiy funksionalligiga ta'sirini hisobga oladi.
Shuningdek tizimli yondashuv odatda tartibli va tizimli yondashuvga asoslangan murakkab tizimlarni o'rganish va tahlil qilish bo'yicha yondashuv ham xisoblanadi. Tizimli tahlil bilan bog'liq ba'zi asosiy tushunchalari:
Tizim tahlili: Tizim tahlili - bu tizimni tadqiq qilish va tahlil qilish usuli. U tizimning tuzilishini, uning xatti-harakatlarini, maqsadlarini, resurslarini va cheklovlarini o'rganishni o'z ichiga oladi. Tizim tahlilining maqsadi butun tizim uchun optimal echimlar va takomillashtirishni aniqlashdir.