1-Mavzu: Turizmning rivojlanish mezon va ko’rsatkichlari Reja: Milliy turizm rivojlanishi qanday o’lchanadi? Turistik statistika

Tayanch atamalar
Turist, sayohatchi, tashrifchi, ziyoratchi, ichki turizm, tashki turizm, kirish
turizmi, chiqish turizmi, milliy turizm, xalkaro turizm, turizm sig‘imi.
Takrorlash uchun savollar
1. "Turist" tushunchasiga ta’riflarni keltiring.
2. O’zbekiston Respublikasining "Turizm tug‘risida"gi qonunida "turist"
tushunchasiga qanday ta’rif berilgan ?
3. "Turist", "Sayohatchi", "Tashrifchi" tushunchalari o‘rtasidagi umumiy va farqli
jihatlarni izohlab bering.
4. Ichki va tashqi, milliy va xalqaro turizmni izohlang.
5. Kirish va chiqish turizmi qaysi formulalarda hisoblanadi? 
6. "Turizm sig‘imi" deganda nimani tushunasiz ?
7. Nima uchun kichik (karlik) mamlakatlarda "ichki turizm" tushunchasi yo‘q?
8. Bir kunlik turizm turizm foydalimi?
9. Bir kunlik turizmga chet eldan va mamlakatimizdan misollar keltiring.

---

10. O’zbekistonda kirish va chiqish turizmi o‘rtasidagi nisbat kanday?
11. O’zbekistonda ichki turizmni rivojlantirish buyicha amalga oshirilayotgan
chora-tadbirlar.
12. O’zbekistonda turizmni rivojlantirish konsepsiyasiga muvofiq 2025 yilga
Turizm rivojlanishining asosiy parametrlarini ko‘rsatib bering? 

---

4-mavzu: O’zbekistonning turizm saloxiyati va undan foydalanish
ko‘rsatkichlari.
Reja:
1. O’zbekistonning turizm salohiyati.
2. Xalqaro turizm bozoriga integratsiyalashuv.
3. Mamlakatning xalqaro turizm bozoridagi o’rni va ahamiyatini oshirish
yo‘llari.
1. O‘zbekistonning turizm salohiyati
O‘zbekiston milliy turizm bozori xalqaro turizm bozorining tez
rivojlanayotgan qismlaridan biridir. Uning xalqaro turizm bozoriga
integratsiyalashuvida mavjud turistik salohiyati, davlat tomonidan bu sohaning
qo‘llab-quvvatlanishi, me’yoriy huquqiy, tashkiliy sharoitlarning yaratilayotganligi
muhim rol o‘ynaydi. O‘zbekistonda turizmni rivojlantirishning ulkan resurs va
imkoniyatlari mavjud. 
O‘zbekiston ulkan ma’naviy va madaniy resurslar mamlakati. Qator
shaharlar 2500-3000 yillik tarixga ega. Minglab muqaddas qadamjolar, diniy-
me’moriy obidalar, maskanlar mavjud. Bu yerda o‘ziga xos iqlim, to‘rtta fasl,
baland tog‘lar, yam-yashil bog‘lar, ajoyib landshaft bor. Mana shu ma’naviy-
madaniy, tabiiy boyliklarni turizm orqali moddiy boyliklarga aylantirish mumkin.
Ammo, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Oliy majlisga 2020 yil 24 yanvardagi
Murojaatnomasida ko‘rsatganidek mavjud 8000 dan ortiq ma’naviy madaniy,
tarixiy ob’ektlardan atiga 500 tasi turistik oborotga tortilgan. Hali foydalanilmagan
imkoniyatlar ko‘p.
Turizm bozorini rivojlantirishning ikki ulkan omili va shart-sharoitlarini bir-
birlaridan ajratish lozim.
- turizmni rivojlantirishning umumiy shart-sharoitlari;
- turizmni rivojlantirishning resurs va imkoniyatlari. 
Umumiy shart-sharoitlar uchga bo‘linadi:

---

1. Siyosiy xuquqiy aspekt - qonunchilik va huquqiy me’yoriy baza, turizmdagi
rasmiyatchilik, xususiy turistik firmalarning imiji, turizm sohasidagi davlat
siyosati, turistik faoliyatni litsenziyalash, sertifikatlash va standartlashtirish.
2. Iqtisodiy aspekt - soliqqa tortish, bojxona ta’riflari, kredit berish va sohaga
banklarning ishtiroki, investitsiyalar, aholini turizm faoliyatiga jalb qilish va
bundan ularning manfaatdorligini oshirish, sugurta narxlari.
3. Ijtimoiy aspekt mahalliy aholining ajnabiy turistlarga munosabati (ksenofobiya),
xalq hunarmandchiligi, mahalliy aholi turmush tarzini qo‘llab-quvvatlash, kriminal
vaziyat, xodimlar malakasini oshirish va boshqalar tushuniladi.
Turizmni rivojlantirishning resurs va imkoniyatlari deganda, eng avvalo,
turizm industriyasi (transport, aloqa, mexmonxonalar va boshqa joylashtirish
vositalari, ovqatlanish, dam olish, tabiiy va ko‘ngilochar ob’ektlar, diqqatga
sazovor joylar, tarixiy, madaniy va san’at maskanlari, muqaddas joylar,
ziyoratgohlar, muzeylar, arxeologik qazilmalar, milliy madaniyat, urf-odatlar,
an’analar, aholi turmushi, oshxonasi) tushuniladi.
Tabiiy salohiyatga esa tog‘lar, tog‘ cho‘qqilari, suv havzalari, saxrolar,
cho‘llar, o‘rmonlar, hududning landshaft va relefi kiritiladi.
Shu bilan birga turizm rivojini qo‘llab-quvvatlovchi infratuzilma
ob’ektlariga yo‘llar, energetika, kommunal xizmat, xavfsizlikni ta’minlash,
moliyaviy xizmatlar, aloqa va kommunikatsiya texnologiyalari, ommaviy axborot
vositalari, savdo, sug’urta, tibbiy xizmat, ta’lim va boshqalar kiritiladi.
Mamlakatda turizmni milliy iqtisodiyotning strategik tarmoqlaridan biri
sifatida rivojlantirish maqsadida sohada keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda.
Ayniqsa, 2018-2019 yillar davomida dunyoning 77 ta mamlakat fuqarolariga
vizasiz kirish tartibi joriy etilib, ularning soni hozirda 86 taga yetkazildi, 57 ta
davlat fuqarolariga elektron kirish vizasini olish va tranzit vizasiz kirish huquqi
berildi. Shuningdek, sohani qo‘llab-quvvatlash maqsadida bir qator qarorlar qabul
qilinib, ular asosida sohadagi tadbirkorlik sub’ektlariga 30 taga yaqin soliq,
bojxona imtiyozlari va boshqa afzalliklar taqdim etildi, ularning xarajatlarini
subsidiyalash va kompesatsiyalash mexanizmlari joriy qilindi, mexmonxona,

---

Xostel va oilaviy mehmon uylarini tashkil etishdagi ortiqcha talab va cheklovlar
olib tashlandi.
Islohotlar natijasida 2016-2019 yillarda:
- mamlakatga tashrif buyurgan xorijiy turistlar soni va ularga ko‘rsatilgan
xizmatlar hajmi 3 barobarga oshib, mos ravishda 6,7 mln. kishi va 1,3 mlrd.
dollarni tashkil etdi;
- turoperatorlar soni ham 3 barobarga ko‘payib, 1482 taga yetdi;
- joylashtirish vositalari deyarli 2 barobarga ortib, 1 188 tani tashkil qilgan
bo‘lsa, mehmon uylarining soni 106 tadan 886 taga yetdi.
2019 yilda O‘zbekiston Respublikasiga jahonning 163 mamlakatidan 6748000
sayohatchi tashrif buyurdi. Bu 2018 yil ko‘rsatkichiga nisbatan 26,7 foizga ko‘p
demakdir.