1. Milliy xavfsizlik tushunchasi; xavfsizlik turlari; axborot xavfsizlik tizimida O'zbekiston Respublikasining milliy xavfsizligi

12. kriptosistemalar shifrlash. Shifrlash algoritmlari DES 3-DES.

DES шифрлаш алгоритми АҚШда 1998 йилнинг 31 декабргача стандарт шифрлаш алгоритми деб ҳисобланган. Бу алгоритмда қўлланилган акслантиришлар криптографик нуқтаи назардан бардошли, аммо дастлабки 56 - битли калитнинг узунлиги, бугунги кун ҳисоблаш техника ва технологияларининг ютуқларидан фойдаланилганда, мумкин бўлган барча 2⁵⁶ та калитларни тўла танлаб чиқиш имкониятини сезиларли қисқартиради.
АҚШнинг “Стандартлар ва Технологиялар Миллий Институти” томонидан 1997 йилда янги стандарт учун конкурс эълон қилиниб, 2000 йилнинг 2 октябрида унинг ғолиби аниқланди. Бу стандарт шифрлаш алгоритми AES FIPS -197 деб номланиб, унинг асосини Фейстел тармоғи ташкил этмайди.

13.Asimmetrik kriptosistemalar shifrlash. Shifrlash algoritmi RSA.
Очиқ калитли шифрлаш системаларида иккита калит ишлатилади. Ахборот очиқ калит ёрдамида шифрланса, махфий калит ёрдамида расшифровка қилинади.
Очиқ калитли системаларини қўллаш асосида қайтарилмас ёки бир томонли функциялардан фойдаланиш ётади. Бундай функциялар қуйидаги хусусиятларга эга. Маълумки маълум бўлса y=f( ) функцияни аниқлаш осон. Аммо унинг маълум қиймати бўйича x ни аниқлаш амалий жихатдан мумкин эмас. Криптографияда яширин деб аталувчи йўлга эга бўлган бир томонли функциялар ишлатилади. параметрли бундай функциялар қуйидаги хусусиятларга эга. Маълум учун E_z ва D_z алгоритмларини аниқлаш мумкин. E_z алгоритми ёрдамида аниқлик соҳасидаги барча х учун f_z ( ) функцияни осонгина олиш мумкин. Худди шу тариқа D_z алгоритми ёрдамида жоиз қийматлар соҳасидаги барча учун тескари функция x=f^-1( ) ҳам осонгина аниқланади. Айни вақтда жоиз қийматлар соҳасидаги барча ва деярли барча, учун хатто E_z маълум бўлганида ҳам f^-1( )ни ҳисоблашлар ёрдамида топиб бўлмайди. Очиқ калит сифатида ишлатилса, махфий калит сифатида x ишлатилади. Очиқ калитни ишлатиб шифрлаш амалга оширилганда ўзаро мулоқатда бўлган субъектлар ўртасида махфий калитни алмашиш зарурияти йўқолади. Бу эса ўз навбатида узатилувчи ахборотнинг криптоҳимоясини соддалаштиради.Очиқ калитли криптосистемалари бир томонли функциялар кўриниши бўйича фарқлаш мумкин. Буларнинг ичида RSA, Эль-Гамал ва Мак-Элис системаларини алохида тилга олиш ўринли. Ҳозирда энг самарали ва кенг тарқалган очиқ калитли шифрлаш алгоритми сифатида RSA алгоритмини кўрсатиш мумкин. RSA номи алгоритмни яратувчилари фамилияларининг биринчи харфидан олинган (Rivest, Shamir ва Adleman). Алгоритм модуль арифметикасининг даражага кўтариш амалидан фойдаланишга асосланган. Алгоритмни қуйидаги қадамлар кетма-кетлиги кўринишида JNHUHOJOPPPOOOифодалаш мумкин.