1-Modul. Algoritmler haqqında tiykarǵı túsinikler. 1-tema. Esaplawlarda algoritmlerdiń roli

“Maǵlıwmatlar strukturası hám algoritmler” pánine kirisiw

Reje:

1. 
   Tiykarǵı túsinikler hám táriypler
   
2. 
   Maǵlıwmatlardı súwretlew basqıshları
   
3. 
   Maǵlıwmatlar strukturasın klassifikaciyalaw
   

Maǵlıwmatlar strukturası (MS) – informaciyalıq obekttiń ulıwma qásiyeti bolıp, usı qásiyet penen qandayda bir programma óz-ara baylanıslı boladı. Usı ulıwma qásiyet tómendegiler arqalı kórsetiledi:

1. 
   usı strukturanıń múmkin (qabıl etiwi múmkin) bolǵan mánisleri toplamı;
   
2. 
   múmkin bolǵan ámeller (operaciyalar) jıyındısı; 3) shólkemlestirilgenlik klassifikaciyası.
   

Ápiwayı maǵlıwmatlar strukturasın bazıda maǵlıwmatlar túrleri dep te ataydı.

Ádette, maǵlıwmatlardı klassifikaciyalaw tómendegi kórinistegi basqıshlarǵa ajıratıladı:

1. 
   abstrakt (matematikalıq) basqısh;
   
2. 
   logikalıq basqısh; 3) fizikalıq basqısh.
   

Qálegen obekt, hádiyse yaki qandayda bir process izertlengende onıń modeli qurıp alınadı. Model túrlishe bolıwı múmkin, máselen, matematikalıq model, fizikalıq model hám basqa modeller. Obekt, hádiyse yaki qandayda bir processtiń matematikalıq modeli qurıldı degeni sol qaralıp atırǵan sistemanıń belgili bir matematikalıq nızamlıqları arqalı, yaǵnıy matematikalıq formulalar arqalı ańlatılıwı.

Logikalıq basqıshta maǵlıwmatlar strukturasınıń qandayda bir programmalastırıw tilinde ańlatılıwı túsiniledi.

Fizikalıq basqıshta bolsa informaciyalıq obektti logikalıq klassifikaciyalawǵa sáykes túrde EEM yadında sáwlelendiriw túsiniledi. EEM yadı shekli bolǵanlıǵı sebepli, yadtı bólistiriw hám onı basqarıw mashqalası júzege keledi.

Joqarıdan kórinip turıptı, logikalıq basqısh penen fizikalıq basqıshlar bir birinen parq qıladı. Sol sebepli, esaplaw sistemalarında logikalıq basqıshtı fizikalıq basqıshqa hám kerisinshe, fizikalıq basqıshtı logikalıq basqıshqa almastırıw mashqalası júzege keledi.

Bul jerde MMS – logikalıq maǵlıwmatlar strukturası; FMS – fizikalıq maǵlıwmatlar strukturası;

Abstrakt basqıshta qálegen strukturanı juplıq kórinisinde ańlatıw múmkin, bul jerde D – elementlerdiń shekli toplamı bolıp, olar, yaǵnıy elementler maǵlıwmatlar túrleri yaki maǵlıwmatlar strukturası bolıwı múmkin, R – bolsa múnásebetler toplamı bolıp, usı múnásebetler qásiyetleri abstrakt basqıshta maǵlıwmatlar strukturalarınıń túrlerin anıqlaydı.

Maǵlıwmatlar strukturasınıń tiykarǵı kórinisleri (túrleri):

1. 
   Toplam – múnásebet toplamı bos R=∅ bolǵan elementler jıyındısı.
   
2. 
   Izbe-izlik – sonday abstrakt struktura, bunda R toplam tek ǵana bir sızıqlı múnásebetten ibarat yaǵnıy, birinshi hám aqırǵı elementten tısqarı hár bir element ushın ózinen aldın hám keyin keletuǵın element bar.
   
3. 
   Matrica – sonday struktura, bunda R múnásebetler toplamı eki sızıqlı múnásebetten ibarat boladı.
   
4. 
   Terek – bunda R toplam ierarхik tártiptegi bir múnásebetten shólkemlesken boladı.
   
5. 
   Graf – bunda R múnásebetler toplamı tek ǵana bir binar tártipli múnásebetten shólkemlesken boladı.
   
6. 
   Gipergraf – bul sonday maǵlıwmatlar strukturası, bunda R toplam eki yaki onnan artıq túrli tártiptegi múnásebetlerden shólkemlesken boladı.