1. Muzlar paydo etilishlari. Muz tiqilishlarii va shovush tiqilishlari bilan kurashish

Q = k∙W3 (2.7)

k – maynaning (muz qoplami yorilishi teshigi) shartli diametriga, muzning maydalanishi va sochilishi darajasiga bog‘liq bo‘lgan kerakli portlovchi moddalarning solishtirma sarfi (0,3….1,5 kg/m3);

W – hisobiy qarshilik chizig‘i uzunligi, taxminan snaryadning suvga cho‘kishi chuqurligiga teng qilib qabul etiladi.

Bu masala to‘g‘risida ma’lumot aniqroq [16] ko‘rsatmalarda berilgan.

Muz qoplamini yengillashtirilishda muzga modifiqatorlar bilan ta’sir etib uning mustahkamligini yo‘qotilishi amalga oshiriladi. Modifiqatorlar – bu muz yoki suv bilan qo‘shilgan holda ularning xususiyatlarini o‘zgartirishi qobiliyatiga ega bo‘lgan moddalar. Muzni yengillashtirilishi (kuchsizlantirilishi) uni qora rangli moddalar (ko‘mir, qora kuya va boshqalar) changlatishi yo‘li bilan ham bajariladi. Bunda yangi tushgan qorning quyosh nurlarini aks etilishi darajasi 90% bo‘lsada, bu holda muz va qorning aks etilishi darajasi 10...15 % gacha pasayadi. Eng yaxshi samarani tarkibiy donalari 0,2…0,5 mm diametriga ega bo‘lgan qora rangli poroshok ko‘rsatadi. Yirikligi 0,5…1 mm diametridagi poroshokning tarkibiy donalari qor yuzasida qolib ichiga kirishi qobiliyatiga ega emas.

Amalda 1 ga yuzaning maydoniga 0,5….5 t qoralaydigan moddasi zarur bo‘ladi.Muz qoplami qalinligini kamaytirishi maqsadida qordan, muz ko‘pigidan va hokazolar yordamida issiqlikni saqlashadilar.

Daryo muzining ochilishi vaqtini cho‘zishi uchun sun’iy ravishda muz qoplami qalinligini kuchaytiradilar. Bu maqsadda qish paytida muz yuzasini qordan tozalaydilar va qayta muzlashi yordamida muzni kuchaytiradilar. Kerak bo‘lsa muzni kuchaytirilishi maqsadida ankerlar sifatida qoziqoyoqlar, g‘o‘lalar, daraxtlar, yog‘ochlar, arqon (tros)lar va hokazolarni kirg‘oqlarga kiritib mustahkamlashadi va undan so‘ng qayta muzlash yo‘li bilan ularni mavjud bo‘lgan muz qoplami bilan birlashtirgan holda kuchaytiradilar. Muzni kuchsizlantirishi va mustahkamlanishi hamda zatorlar va zajorlar bilan kurashish usullari to‘g‘risidagi ma’lumotlar [16] tavsiyanomalarda ko‘rsatib berilgan.