1. Neft mahsulotlarini katalitik tozalash. Jarayonda qо‘llaniladigan katalizatorlar va ularning xossalari

Neft mahsulotlarini katalitik tozalash

Reja:

1.Neft mahsulotlarini katalitik tozalash.
2.Jarayonda qо‘llaniladigan katalizatorlar va ularning xossalari.
3.Katalitik kreking va uning mexanizmi.
4.Katalitik kreking jarayonida hosil bо‘luvchi moddalar.
Neft sargish, kungir, koramtir rangli moysimon suyukdik, zichligi 0,73 dan 0.95 g/sm"' gacha - 20 da +20 °S gacha xaroratda kotuvchi juda murakkab tarkibli turli uglevodorodlar va geteroatomli organik birikmalar aralashmasidan tarkib topgan moddalar. U yukori koloriyali yokilgi (40000 dan 44000 gacha k/kg). Neftning kimyoviy tarkibi asosan kuyidagi elementlardan tashkil topgan :


S = 83-87 %N = 12-14 % S = 0,3-3 % O = 0,1-1,0 % N=0,001-0,4%
Shuningdek juda kam mikdorda metalloorganik birikmalar shaklida vanadiy, nikel temir, titan, kobalt, germaniy va boshka elementlardan iborat buladi. Neft tarkibida uch tipdagi suyuk va erigan xolda kattik uglevodorodlar mavjud: alkanli uglevodorodlar (asosan tugri zanjirli, S-1 dan S-30 gacha) neftda tuyinmagan uglevodorodlar bulmaydi, turli uzunlikdagi yon zanjirlari bulgan siklopentan va siklogeksan xamda ularning xosilalari tipidagi monotsiklik naftenlar va di-, tri xamda politsiklik polimetilenli uglevodorodlar, (shu jumladan, yon zanjiri bulganlari xam) aromatik uglevodorodlar, benzol va ularning gomologlari, naftalin, antratsen va uning gomologlari, naftearomatik gibrid uglevodorodlar va ularning xosilalari, neft, tarkibida u yoki bu sinf moddalarning kupligiga karab olti tipga bulinadi. Metanli (yoki alkanli), metanonaftenli, naftenli, metalonaftenoaromatik, naftanoaromatik va aromatik. Neftning yoshi aromatikdan metanli uglevodorodlarga utgan sayin usib boradi. Texnologik klassifikatsiyaga binoan neft 0,5 % gacha oltingugurt saklovchi - kam oltingugurtli 0,51 % dan 2 % gacha oltingugurt saklovchi oltingugurtli, 2 % dan ortik oltingugurt saklovchi - kup oltingugurtli, 1,5 % gacha alkan saklovchi kam alkanli 1,51 dan 6 % gacha alkan saklovchi-alkanli, 6 % dan kuprok alkan saklovchi kup alkanli neftlarga bulinadi.
Neftning eng asosiy tabiiy zaxiralari Amerika Kushma Shtatlarida, Janubiy Afrikaning shimoliy rayonlarida, Urta Sharkda, ayniksa, Irok, Saudiya Arabistonida va Rossiyaning bir kagor rayonlarida topilgan. Ozarbayjon, Shimoliy Kavkaz, Kaspiy buyi, Tatariston ASSR, Sibir va Urta Osiyo respublikalarida juda katta neft konlari joylashgan bulib, yer osti zaxiralari va uni kanta ishlash jixatidan bu mamlakatlar dunyoda yetakchi urinlarni egallaydi.
XX asrning boshlarida ichki yonuv dvigatellar ixtiro kilingach, neftga extiyoj yanada kupaydi. Neft maxsulotlaridan (benzin, ogir
suyuk yokilgi, surkov moylari va xokazolardan) foydalanish xozirgi davrda shu darajaga borib yetdiki, biror davlat iktisodini neftsiz tasavvur kilib bulmaydi. Shuni xam aytish kerakki. organik sintez uchun zarur bulgan kupdan-kup modd&par neft sanoatining kushimcha maxsulotlari xisoblanadi. Turli konlardan kazib chikariladigan neftning kimyoviy tarkibi turlicha buladi. Uning asosiy tarkibini metandan tortib to molekulasida 50 tagacha uglerod atomi bulgan juda murakkab uglevodorodlar tashkil etadi. Siklopentan va siklogeksan xosilalari neftda kup uchraydi. Ba’zi neftlar, masalan Kaliforniya, Borneo oroli va Maykop neftlari aromatik uglevodorodlarga boyrok buladi. Neftda oz mikdorda oltinguturt, azot va kislorod uchraydi. Neftni oltingugurtdan tozalash muxim axamiyatga ega chunki neft ishlatilayotganda undagi oltingugurt oksidlanib, kislota xosil kilishi va bu kislota metallni zanglatib ishdan chikarishi mumkin.
Neftning quyuq qismi qaynash sharotiga sarab fraksiyalarga ajratilgan

T/r