1. Odam anatomiyasi fani haqida tushuncha

Topografik anatomiya- a‘zolarning tuzulishi shaklidan tashqari ularning uzaro munosabatlarini, 
chegarasini va proeksiyalarini o`rganadi. 
Shunday qilib, anatomiya fani odam organizmining tuzilishi va funksiyalarini ularning 
evolyutsion rivojlanish asoslariga bog`liq atrof-muhit ta‘sirida shakillanish qonuniyatlari bilan 
birgalikda o`rganadi. 
2. Odam fiziologiyasi faning vazifalari nimadan iborat . 
Fiziologiya (yunon. fizis-tabiat, logos-ta’limot, fan) tirik organizmning funksiyalarini, unda sodir bo 
ladigan jarayonlarni o ‘rganadi. Bu fan hujayra, to‘qima, ayzo va tuzilmalarning hayotiy faoliyatini yaxlit 
organizmga xos bo‘lgan barcha murakkab va muhim jarayonlaming asosiy mexanizmlarini, ularning 

---

funksional aloqamandligini, ichki va tashqi muhit sharoitiga bog(langan holda keng mafnoda o‘rganadi. 
Organizmni ta’minlaydigan moddalar almashinuvi, ovqatlanish, nafas olish, qon aylanish, ayiruv, ichki 
sekretsiya bezlari, asab tizimi faoliyati va boshqa vazifalar fiziolgiyaning asosiy o‘rganish maqsadidir. 
Fiziologiya organizmda sodir bo‘ladigan funksiyalami, ulaming hamma xususiyatlarini, k o ‘rinishlarini o 
‘zaro munosabatlarini organizmning turli funksional holatlarida va tashqi muhitning turli sharoitida 
aniqlashga intiladi. Fiziologiya funksiyalarining tarixiy (filogenetik) va individual (ontogenetik) 
rivojlanishini, ulaming doimo o ‘zgaruvchi tashqi muhit sharoitiga moslashishini o ‘rgahadi. Shunday 
qilib, fiziologiya organizm funksiyasini (lotincha «funksio»- ijro qilish, faoliyat ko‘rsatish) har bir hujayra, 
to‘qima, a’zo, tizilmaning bir butun organizm sathidagi bajaradigan vazifasi va faoliyatini o ‘rgatadi. 
Odam fiziologiyasi - tibbiyot nazariyasining poydevori hisoblanadi, uning rivojlanishi pedagogika va 
psixologiya uchun juda katta ahamiyatga ega. Odamda uchrab turadigan ko‘pgina kasalliklarni oldini 
olishda, me'yorida o(sish va rivojlanishini ta’minlashda, turli muhit sharoitlariga moslanishda, atrof-
muhit tozaligini saqlab turishda, mehnat va sport mashqlarini ko‘ngildagidek maqsadga muvofiq holda 
tashkil qilishda, kishi umrini uzaytirish muammolarini yechishda fiziologiya yutuqlariga tayanilad. Odam 
fiziologiyasi biologik fanlar orasida eng sertarmoq fan hisoblanadi. Bu tarmoqlardan solishtirma 
fiziologiya, evolutsion fiziologiya, ekologik,; ; fiziologiya, me’yoriy fiziologiya, patologik fiziologiya va 
boshqalami qayd qilib o ‘tish mumkin. Biroq, fiziologiya o ‘z tekshirishlarida boshqa tabiiy fanlar bilan 
yaqin aloqada bo‘lib, o ‘z navbatida turli fanlarning rivojlanishiga poydevor bo‘lib xizmat qiladi. Masalan, 
odam fiziologiyasi fizika bilan kimyo qonunlariga tayanadi va ulaming tekshirish usullaridan, keng 
foydalanadi. Har bir hayotiy hodisalami tekshirishning fizik va kimyoviy yo‘nalishlari biofizika va biokimyo 
degan mustaqil fanlarning paydo b o ‘lishiga asos bo‘ldi. Fiziologiya morfologik fanlar - anatomiya, 
gistologiya va sitologiya bilan yaqin aloqada bo lib, rivojlanib kelmoqda, chunki morfologik va fiziologik 
hodisalar bir-biri bilan chambarchas bog‘langan. Organizm va www.ziyouz.com kutubxonasi uning a 
'zolarining shakli, tuzilmasi va funksiyalarini bilmay turib yaxlit organizmning faoliyatini o ‘rganib 
bo‘lmaydL
3.Anatomiyaning o`rganish usullari. 
Odam anatomiyasining o`rganish usullari bir necha xil bo`lib odam tuzulishi haqida to`liq 
tassavvur hosil qilishda murdani yorib ko`rish usulidan foydalanib o`rganiladi. Tirik odamlarda 
esa mavjud bo`lgan texnika vositalaridan foydalangan holda fiziologik usullar qo`llanib 
o`rganiladi. Bular quyudagilardir. 
1. Antropomеtrik usul – bo`y uzunligi, tana vazni, ko`krak qafasi aylanasi, yеlka kеngligi 
kabilar o`lchanib o`sish va rivojlanishi o`rganiladi. 
2. Kesib ochish yo`li bilan preparatlar tayyorlash 
3. Arralash usuli- murda muzlatilib, o`rganiladigan a‘zosi bo`lagini qavatma-qavat qilib 
arralanadi va a‘zolar topografiyasi haqida kengroq ma‘lumot olinadi. 
4. In‘eksiya usuli- ichi kovak a‘zolarga, qon tomirlariga turli xil kimyoviy bo`yoqlar 
yuborib o`rganiladi. 
5. Yoritish ravshanlashtirish usuli- o`rganiladigan a‘zo kislota yoki ishqor suyuqliklariga 
solib kuzatiladi va nurlarini turlicha sinishi natijalari bir-biridan ajralib ko`riladi. 
6. Karroziya yoki yemirish usuli kovak a‘zolariga tez qotadigan modda yuborib so`ngra 
kislota yoki ishqor ta‘sirida a‘zo to`qimalari yemiriladi va u a‘zoning shakli o`rganiliadi 
7. Rentgen nuri yordamida o`rganish usuli- tirik odam tuzulishini o`rganishga keng imkon 
beradi. 

---

8. Paypaslab o`rganish usuli- a‘zo chegralarini o`rganadi 
9. Perkussiya – barmoq yoki bolg`acha bilan urib aniqlash usuli, a‘zo chegaralari 
o`rganiladi. 
12. Auskultatsiya usuli – maxsus eshutish asboblari yordamida yurak, o`pkaning ishlab turgan 
paytdagi tovushi eshitiladi, normal yoki kassallik holati aniqlanadi. 
13.Mikroskopda ko`rib 
urganish usuli
- to`qima va a‘zolaring hujayraviy tuzulishi o`rganiladi. 
4. Fiziologiyaning organish usullarini