1. Odam anatomiyasi fani haqida tushuncha

 
anatomiya
tukimalar tugrisidagi Fan -
gistologiya
 ( yunoncha histos - tukima degan suzdan olingan), xujayratugrisidagi fan -
sitologiya 
( yunoncha cytos - xujayra degan suzdan olingan) va
vujudning uruglanish (buyida bulish ) paytidan to tugilish davrigacha rivojlanishi tugrisidagi fan
 
embriologiya
 (yunoncha embrion - emrion, murtak degan sщzdan olingan) shular jumlasiga kiradi. 
Anatomiyaning asosiy usuli qadimdan murdalarni yorish bulib keldi, uning nomi shundan olingan. Anatomiya tarakkiyotinig
dastlabki boskichlari murda yorilganida kuriladigan
a‘zolarni tasvirlab berishni kuzda tutar edi. Tasviriy anatomiya degan nom ana shundan kelib
chikkan. Anatomiyada tasviriy usul XX aerda fiziologiya, xirurgiya va tatbikiy tibbiyotning
boshka soxalari gurillab rivojlanishi munosabati bilan bu usul tabiblarning tobora usib
borayotgan talablarini kondira olmay koldi. Odam vujudining umumiy faoliyati, tuzilish va
rivojlanishga karab birlashtirilgan a‘zolar tizimiga ajratib urganishga kirishildi, tizim
anatomiyasi vujudga keldi. A‘zolar ustida xirurgik muolajalar kilinganda tizim anatomiyasining
ma‘lum bulgan dalillariga tayanib, xirurglarga a‘zolarning odam gavdasida olgan joyini anik
bilish kerak bulib koldi. SHu tarika topografik anatomiya ajralib chikdi. Anatomiyaning bu
bulimi kupincha xirurgik anatomiya deb ataladi. Rassomlarning talablariga muvofik gavdaning
tashki shakllari va proporsiyalarini tushuntirib beradigan plastik anatomiya vujudga keldi. Odam

---

gavdasining ayrim strukturalarini analiz kilish bilan bir katorda anatomiyada sintez usulidan xam
foydalaniladi, ya‘ni ayrim organlar va sistemalar tugrisida olingan ma‘lumotlar ularning
funksiyalariga boglanib, yaxlit bilim tarikasida umumlashdi. Inson gavdasini urganishga shu
tarika yondashish funksional yul deb belgilandi va funksional anatomiya deyiladi. Odam
anatomiyasining xarakat apparatini funksiyalar nuktai nazaridan urganadigan bulimi dinamik
anatomiya deb ataladi. Dinamik anatomiya odamga tugri jismoniy tarbiya berish uchun muxim axamiyatga egadir. Sunggi
vaktda ulgayish, ya‘ni yosh anatomiyasi kata axamiyat kasb etdi. Bu anatomiya yosh ulgaygan sayin organ va tukimala
rda ruy beradigan uzgarishlar ni urganadi va unda bola anatomiyasiga aloxida axamiyat beriladi. 
Anatomiya inson vujudinin uning tarixiy rivojlanishida kay tarika rivojlanib borganini, xayvonlar evolyusiyasi jarayonida f
iloginezda (yunoncha phylon -
urug, avlod, genesis rivojlanish, tarakkiyot degan suzlardan olingan) inson avlodining rivojlanib borishini tekshiradi
. Buning uchun u turli sinflarga mansub xayvonlar bilan odamning tuzilishini takkoslab, kiyoslab kuradigan kiyosiyan
atomiya ma‘lumotlardan foydaliniladi. Odamning tabiiy tarixini u mansub bulgan ijtimoiy guruxning tarixiy tarakkiyotig
a boglab urganadigan fan -