1. Oqıw materialları

Ápiwayı pikirdiń ekinshi keń taralġan túri retinde relyacion (qatnaslı) pikirdi alıp qarawġa boladı.
Relyaciyalıq (qatnaslı) pikirler dep predmetler arasında belgili bir qatnaslardıń barlıġın yamasa joqlıġın sáwlelendiriwshi pikirlerge aytamız. Pikirlerde qatnaslardıń ornına qaray (jup, úsh predmet arasındaġı, n predmet arasındaġı) jup hám onnan da kóp predmetler haqqında pikir maqullanıwı yamasa biykarlanıwı múmkin. Mısalı, «Nókis Xalqabadqa salıstırġanda úlken».
Qatnaslar menen pikirler sapasına qaray maqullawshı hám biykarlawshı pikirler bolıp bólinedi. Maqullawshı pikirlerde predmetlerdiń belgili bir qatnasta bolatuġınlıġı maqullanadı, al biykarlawshı pikirlerde bul qásiyettiń barlıġı biykarlanadı. Formulası: A R V.
Qatnaslar menen pikirler sanlıq kórsetkishine baylanıslı da tiplerge bólinedi. Mısalı, eki orınlıq qatnas menen pikirler «jeke-jeke», «ulıwma-ulıwma», «dara-dara», «jeke-ulıwma», «jeke-dara», «ulıwma-jeke», «dara-jeke», «ulıwma-dara», «dara-ulıwma» bolıp bólinedi. «Jeke-jeke» pikirge mısal retinde «Gúlbáhár Ayzadadan uzın» degen pikirdi alıp qarawġa boladı. «Ulıwma-ulıwma» pikirge mısal retinde «Biziń gruppanıń hár bir studenti biziń fakul`tettiń hár bir oqıtıwshısın biledi» degen pikirdi alıp qarawġa boladı.
Ápiwayı pikirlerdiń taġı bir túri retinde ekzistencional pikirler alıp qaraladı. Bul pikirlerde predmetlerdiń jasaw (ómir súriw) yamasa jasamaw faktine dıqqat awdarıladı. Mısalı, «Materiya jasaydı».
Oy-juwmaġı dep belgili pikirlerden, yaġnıy tiykarlardan logika nızamlarına boysınġan halda jańa pikir, yaġnıy juwmaqtıń alınıwın sáwlelendiriwshi oydıń formasına aytıladı. Bul pikirlerdiń ayrımları bizge belgili bolsa, al ayrımları bizge belgisiz jańa pikirdi beredi. Sol sebepli oy-juwmaġı dep pikirlerdiń bir pútin jıynaġına, pikirlerdiń tártiplestirilgen kópligine aytıladı. Oy-juwmaġı tiykarlardan, juwmaqtan hám tiykar menen juwmaqtıń arasındaġı logikalıq baylanıstan turadı. Hár qanday oy-juwmaġında belgili pikirler arqalı beriletuġın informaciya posılkalar (tiykarlar) dep, al logikalıq jol menen tiykardan alınatuġın jańa pikir - juwmaq dep ataladı. Belgili tiykarlardan jańa juwmaqtıń alınıwına ótiw processin, yaġnıy tiykar hám juwmaq arasındaġı baylanıstı logikalıq izbe-izlik dep ataymız. Bul aytılġan mazmundı tómendegishe ulıwma sxema túrinde kórsetiwge boladı.
A.V.S.. berilgen belgili tiykarlar (posılkalar), Q- jańa oy juwmaġı. Bul jerde tiykarlar da, juwmaq ta pikirler turinde beriledi. Al logikalıq izbe-izlikti bolsa logikalıq baylanıs dep te, logikalıq juwmaq dep te, logikalıq ótiw dep te ataydı. Logikalıq izbe izlikti basshılıqqa alıwdı tómendegi formula menen beriwge boladı: AV (bul logikaġa tiykarlanġan halda yamasa logikalıq jaqtan kelip shıġadı degen mánini ańlatadı).
A,V,SQ
Joqarıda keltirilgen mazmunġa baylanıslı «solay etip», «sol sebepli», «bunnan kelip shıġadı» degen túsinikler oy juwmaqtıń kórsetkish belgisi bolıp tabıladı. Mısalı,
«Barlıq adamlar (S) óledi (Q)». (S-Q)
«Aziza (S)- Adam (P)». (S-P).
Usıġan tiykarlanġan halda, sol sebepli SQ boladı. («Aziza óledi»).
Ayrım jaġdaylarda oy-juwmaġında tiykar yamasa juwmaq túsirilip qalınıwı da múmkin. Mısalı, «Hár qanday jınayat juwapqa tartıladı». (Urlıq jınayat). «Urlıq juwapqa tartıladı». «Urlıq-jınayat» degen pikir túsirilip qalınġan yamasa qısqartılġan tiykar túrinde berilgen. Bunday juwmaqtı entimematikalıq (yaġnıy bir pikirdiń qısqarılıp qalınıwı túrinde beriletuġın juwmaq) juwmaq dep aytıwġa boladı.
Logikalıq izbe izlikti basshılıqqa alıw dep birinshi pikirdiń haqıyqatlıġı tiykarında, ekinshi pikirdiń barqulla haqıyqat bolıwın kórsetiwshi pikirler arasındaġı qatnasqa aytıladı. Olar «egerde P (tiykarġı shárti) bolsa, onda Q (logikalıq nátiyje) boladı» túrinde beriledi (PQ). Solay etip, logikalıq baylanıs logikalıq nızamġa boysınıwdı kórsetedi.