1. Oqıw materialları

Insannıń mánis-mazmunı. Insannıń mánis-mazmunın túsiniwge háreket qılıw procesinde ol tek ġana sırtqı emes, al ishki, pinhana ózgesheliklerge de iye ekenligin, olar jámlengen halda insannıń individ, individuallıq, shaxs kibi túsiniklerde sáwlelenetuġın belgili bir obrazın qáliplestiretuġınlıgın da esapqa alıw lazım. Basqasha aytqanda, insannıń mánis-mazmunın onıń ishki hám sırtqı bolmısınıń birliginen, onıń dún`yaġa belsendi múnásebetinen izlew kerek.
Solay etip, individ belgili bir insannıń ulıwmalıq obrazı sıpatında ámel qılsa, individuallıq onı belgili bir ózine tán ózgeshelikler iyesi sıpatında sıpatlaydı, «shaxs» túsinigine bolsa jáne de tarraq mánis júklenedi, óytkenibul jaġdayda insan onıń barlıq sociallıq sıpatarı menen jámlengen halda alınadı, bul tek sociallıq múnásibetlerdiń anaw yaki mınaw sistemasın kózde tutqan halda shaxs tuwralı sóz júrgiziw imkaniyatın beredi. YAġnıy keń interpretaciyadagı «individ» hám «individuallıq» túsinikleri tek ġana insanġa qatnasta emes, al individual ózgesheliklerge iye bolġan ayırım tiri janzat, haywanġa qatnaslı da qollanılıwı múmkin. «SHaxs» túsinigi bolsa udayı sociallıq janzat sıpatındaġı insan menen ġana baylanıslı bolıp, tek usı mániste, ayırım insandı onıń jámiyettegi ornı, «sociallıq kelbeti» kóz-qarasınan sıpatlaydı.
Gezi kelgende jane sonı atap ótiw lazım, hár qanday shaxs negizinde racional iskerlik jatatuġın sanalı-ıktıyarıy belsendilik sıpatlanadı. Sonday-aq insan jańa materiallıq hám mánawiy baylıklar jaratıp, óz dóretiwshilik imkaniyatların izshil júzege shıġarıw arqalı shaxs sıpatında kórinis tabadı.
Házirgi zaman iliminde shaxstıń qáliplesiwine tásir kórsetiwshi úsh mańızlı faktor: genetika, mádeniy ortalıq hám jasaw shárayatı parıqlanadı. Bul faktorlar óz-ara tásirge kirisiwi nátiyjesinde insan shaxs sıpatında ózine tán ózgeshelikler kompleksi: tiyisli zárúrlikler, qızıġıwshılıqlar, qábletler, maqsetlar, orientirler, mánawiyat hám usı kibilerge iye boladı. Insannıń ubl biytákirar individual ózgeshelikleri tiykarınan ol jasap atırġan ortalıqtaġı sociallıq hám mádeniy shárt-shárayatlar tásirinde qáliplesedi, bul shaxstıń qáliplesiwi hám kamal tabıwında jámiyet júdá mańızlı rol` oynaytuġınlıġın atap ótiwge imkaniyat beredi. Áyne payıtta shaxs ulıwmalıq tán alınatuġın normalarġa muwapıq yaki olarġa qayshı qáliplesiwi hám kamal tabıwı múmkin. Bul mániste pozitiv shaxslar tuwralı da, negativ shaxslar tuwralı da sóz júrgiziw múmkin.
Házirgi zamanda kópshilik alımlar hám filosoflar insan evolyuciyasidaġı unamlı processlardi hám sociallıq ózgerisler imkaniyatların sociallıq múnásibetlerdiń insanpárwarlasıwı, adamlar sanasınan umuminsanıy normalar bekkem orın alıwı menen baylanıstırmaqta. Bunda insan óziniń pútkil ómiri dawamında, bir tárepten, óziniń aldına qoyġan maqsetlerine erisiwge háreket qılıp, ekinshi tárepten bolsa – ózin qorshaġan sociallıq hám tábiyiy ortalıq tásirin sezinip, bir pútin bir tutas qubılıs sıpatında, úzliksiz evolyuciyalıq rawajlanatuġınlıġını itibarġa alıw lazım. Basqasha aytqanda, óziniń kamal tabıw procesinde ol udayı hám sub`ekt, hám ob`ekt esaplanadı, bul shaxstıń óz imkaniyatların júzege shıġarıwı hám ómir mazmunın izlewi menen baylanıslı bolġan jáne bir mańızlı filosofiyalıq mashqala júzge keliwin belgilep beredi.