1 O`zbekiston Respublikasi,Belgiya, Bosniya va Burkina-faso mamlakatlarining makroiqtisodiy ko`rsatkichlarining qiyosiy tahlili Reja: Kirish

Belgiya bilan chegaradosh mamlakatlar

Fransiya	620 km
Lyuksemburg	148km
Germaniya	167km
Niderlandiya	450km
Chegaraning umumiy uzunligi	1385 km

11
8-jadval

Yillar	Almashuv kursi, yevro/$	O`sish (kamayish) surati, %
		Oldingi yilga nisbatan	2011 yilga nisbatan
2011	0.718	100	100
2012	0.778	108.4	108.4
2013	0.753	96.8	104.9
2014	0.753	100	104.9
2015	0.901	119.7	125.5
2016	0.903	100.2	125.8
2017	0.885	98	123.3
2018	0.847	95.7	118
2019	0.893	105.4	124.4
2020	0.876	98.1	122

Manba: International financial statistics ma`lumotlariga asosan

8-jadval shuni ko`rsatmoqdaki, Yevroning qiyamti ushbu so`nggi 10 yillik davomida AQSH dollariga nisbatan barqarorroq bo`lgan ekan.

Yevroning qiymati 2016-yilda eng yuqori bo`lgan bo`lib, ushbu davrda 1 yevro 0.903 $ ga teng bo`lganini guvohi bo`lishimiz mumkin. Lekin 2017-2018 yillar mobaynida uning qiymat sezilarli ravishda pasayib qolganini ko`rishimiz mumkin. Bunga sabab esa o`sha yillardagi yevropa banklarining inqirozga yuz tutishi edi. Chunki yevroning qiymati faqatgina Belgiyaga bo`g`liq bo`lib qolmasdan, butun “Yeropa Ittifoq” iga kiruvchi mamlakatlarning ham xatti-harakatlariga bo`g`liqdir. Bu vaqtda deyarli uning qiymati dollarning qiymatiga yetib qolgan edi. Aniqrog`i 0.847 $ gacha tushib ketgan. Ammoq yevropa hukumati ushbu inqirozdan keyingi yilda chiqib oladi va yevro qiymati anchagina ko`tariladi, ya`ni 0.893 ga yetadi ushbu ko`rstagich yillik o`sish bo`yicha eng yuqorisidir. Bunda salkam 105.5 foizga oshganini ko`rishimiz mumkin.
12
9-jadval
2011-2020 yillarda Belgiyada ba`zi foiz stavkalarining dinamikasi

Yillar	Infulatisya nko`rsatkichlari %		Foiz stavkalari, %
	YaIM defelyatori	INI	Pul bozorida	depozit	kredit
2011	5.7	3.5	-	1.18	6.78
2012	3.6	2.8	-	0.64	6.68
2013	2.3	1.1	-	0.83	6.03
2014	1.9	0.3	-	1.00	5.95
2015	2.2	0.6	-	1.01	5.43
2016	1.9	2.0	-	0.40	5.41
2017	2.9	2.1	-	0.15	5.18
2018	2.7	2.1	-	0.21	4.48
2019	2.4	1.4	-	0.14	4.06
2020	1.8	0.7	-	0.17	4.19

Manba: World Bank va International Financial statistics malumotlariga asosan.
9 – jadvaldan ko`rinib turibdiki Belgiyada so`nggi o`n yillik ichida Belgiyada foiz stavkalari ko`p o`zgarmagan. Eng baland bo`lgandagi holat 2011yilda qayd etilgan bo`lib, ushbu yilda deposit foiz stavkasi mos ravishda 1.18 qayd etilgan. Bunga sabab sifatida mamlakat bank tizimining butun dunyo miqyosida ishonchli faoliyat yuritishidir. Yaʼni mamlakat ichki depozit hajmidan chet el jamgʼarmalarini ulushinining kattaligidir.
Bundan tashqari jadvalda infulatiya ko`rsatrkichlarini ham kuzatishimiz mumkin bo`ladi. Istemol narxlar indeksi ham 2011-yilda eng yuqori darajaga chiqib 3.5 ni qayd etgan. 2012-yilda ko`rsatkich tushadi(2.8) , 2015-yilga borib esa deyarli o`zgarmaganini ham ko`rishimiz mumkin(0.6). Bunga asosiy sabab mamlakatdagi oqilona pul siyoti tizimidir. Xuddi shuinngdek YaIM defelyatori ham 2011-yilga kelib eng baland ko`rsatkichga chiqqan bo`lib ushbu yilda 5.7 darajani tashkil etgan.
13


10-jadval
2011-2020 yillarda Belgiyada mehnat resurslari va ishsizlik darajasi

Yillar____Ishchi_kuchi_soni_mln._kishi'>Yillar	Ishchi kuchi soni mln. kishi	Band aholi soni mln. kishi	Ishsizlar soni ming. kishi	Bandilk darajasi %	Ishsizlik darajasi %
2011	6,242,016	5,453,760	788,256	49.40	7.14
2012	6,307,147	5,469,453	837,694	49.23	7.54
2013	6,414,768	5,473,980	940,788	49.05	8.43
2014	6,442,387	5,487,295	955,092	48.95	8.52
2015	6,454,329	5,498,633	955,696	48.79	8.48
2016	6,433,174	5,546,035	887,139	48.95	7.83
2017	6,499,118	5,692,276	806,842	50.02	7.09
2018	6,504,813	5,824,728	680,085	50.96	5.95
2019	6,529,767	5,913,903	615,864	51.47	5.36
2020	6,506,252	5,865,782	640,470	50.83	5.55

Manba: World bank malumotlariga asosan
10 – jadval ma`lumotlariga e`rtibor qaratadigan bo`lsak, Belgiyada oxirgi 10 yillik ichida 2019-yilda badnlilik darajasi eng yuqori bo`lgani holda shu yili ishsizlik darajasining eng past ko`rsatkichi qayd etilgan(5.36). Lekin bu ko`rsatkich bilan bu yaxshi holat deyolmaymiz. Natijada mavjud ishchi kuchiga nisbat bandlik darajasi hisoblanib bu ko`rsatkich 51.5 % gacha ko`tarilib ketgan.
Eng yuqori ishsizlik darajalari esa 2012-2015 yillarda qayd etilgan bo`lib, bunga sabab ushbu yillaradagi aholi sonining ortishi ham tasir ko`rsatgan.

14
11-jadval

Belgiya mamlakatining 2011 – 2020 yillardagi eksport – import operatsiyalari dinamikasi

Yillar	YaIM mlrd. $	Tovar va xizmatlar eksporti mrd. $	Tovar va xizmatlar importi mlrd. $	Saldo mlrd. $	Eksportning ulushi YaIM da % da	Importning ulushi YaIM % da
2011	523.33	297.55	292.87	4.68	56.9	80.796
2012	496.15	296.1	290.89	5.21	59.8	80.342
2013	521.79	297.14	290.27	6.87	56.9	78.526
2014	535.39	312.58	306.32	6.26	58.4	78.982
2015	462.34	324.22	318.31	5.91	70.1	76.387
2016	476.06	344.32	342.03	2.29	72.3	78.235
2017	502.76	363.16	359.88	3.28	72.2	82.143
2018	543.35	365.34	364.83	0.51	67.2	83.266
2019	535.38	372.59	370.85	1.74	69.6	81.519
2020	521.68	352.25	348.8	3.45	67.5	78.635

Manba: Jahon Bankining rasmiy sahifasining ma`lumotlariga asosan
11 – jadvalda aks ettirilgan ma`lumotlardan shuni bilishimiz mumkinki, Ushbu oraliqdagi baarcha yillarda mamlakat eksport-import qiymatlarida import yuqoriroq bo`lgan. Bu degani saldo faqat misusda bo`gan. Lekin Belgiya uchun saldoning minusda ekanligi juda qo`rqinchli holat emas, eksport qiymati ham ancha yuqorini tashkil etadi.
Eng past tashqi savdo 2020-yilda kuzatilgan bo`lib buning sababchisi ham pandemiya hisoblanadi(-5.5). 2020- yilda eksport va import mos ravishda 352.25 va 348.8 milliard dollarni tashkil etgan. Bu omil YaIM ga ham ta`sir ko`rsatmasdan qolmaydi. Oldingi yilga nisbatan 20.34 milliard pasayish kuzatilgan. Bundan tashqari 2015-2016 yillarda kuzatlgan iqtisodiy inqiroz sababli ham bu ko`rsatkichlar keskin pasayib ketganini kuzatishimiz mumkin bo`ladi.
15