1 O`zbekiston Respublikasi,Belgiya, Bosniya va Burkina-faso mamlakatlarining makroiqtisodiy ko`rsatkichlarining qiyosiy tahlili Reja: Kirish

Umumiy chegarasi

7243 km

20-jadval


2011-2020 yillarda Burkina faso milliy valyutasi KFA frankining AQSH dollariga nisbatan almashuv kursi dinamikasi

Yillar	Almashuv kursi, yevro/$	O`sish (kamayish) surati, %
		Oldingi yilga nisbatan	2011 yilga nisbatan
2011	471,25	100	100
2012	510,56	108,34	108,3416446
2013	493,9	96,74	104,806366
2014	493,76	99,97	104,7766578
2015	591,21	119,74	125,4557029
2016	592,61	100,24	125,7527851
2017	580,66	97,98	123,2169761
2018	555,45	95,66	117,867374
2019	585,91	105,48	124,3310345
2020	575,59	98,24	122,1411141

Manba: International financial statistics ma`lumotlariga asosan

Jadvalda 3-guruh mamlakatlariga mansub bo`lgan Burkina-Faso davlatining pul brligi bo`lgan KFA franki ning AQSH dollariga nisbatan almshinuv qiymatlatlari keltirilgan bo`lib, unda qiymati 2011-2014 yillarda 493.76 gacha pasayib 1 yildan so`ng esa 591.21 KFA frankigacha ko`tarib ketgan. Yillar oralig`idagi eng katta pasayish esa 2017-yilga to`g`ri kelib, oldinga yilga nisbatan 12-13 % gacha 1$ ning qiymati tushib ketgan. Bu albatta mamlalat uchun tovarlar narxining brmuncha pasayishi va natijasida iqtisodiy o`shiga ham ta`sir ko`rsata olgan.

Shuningdek, 2011- yildagi narx blan qiyoslaganda, 2020-yoldagi narx ham atigi, salkam 5,5 % o`sgani ham bu ijobiy holat sanaladi.


21-jadval
2011-2020 yillarda Burkina-Fasoda ba`zi foiz stavkalarining dinamikasi

Yillar	Infulatisya nko`rsatkichlari %		Foiz stavkalari, %
	YaIM defelyatori	INI	Pul bozorida	depozit	kredit
2011	6,7	2,8	4,12	8,5	5,26
2012	5,8	3,8	4,43	7,99	5,04
2013	-2,1	0,5	3,83	7,65	5,29
2014	-0,6	-0,3	4,14	7,26	5,34
2015	-2,2	0,7	4,33	7	5,15
2016	2,6	0,4	4,61	6,93	5,3
2017	1,4	1,5	3,64	5,58	6,51
2018	1,1	2	3,55	5,39	6,76
2019	1,6	-3,2	3,22	5,31	6,69
2020	6,8	1,9	2,3	5,1	6,54

Manba: International financial statistics ma`lumotlariga asosan

21-jadvalda Malidagi bir nechta foiz stavkalr miqdori va infulatsiya ko`rsatkichilari keltirilgan, bo`lib unga ko`ra 2011-yilda YaIM defelatori 6% dan ham oshib ketganini ko`rishimiz mumkin. Buni 2011-2012 yillarda kuzatilgan iqtisodiy-siyosiy inqiroz bilan izohlashimiz mumkin. Lekin keying yillarda bu ko`rsatkich pasayib norma holatiga yetib qoadi. Hattotiki 2013-2019 yillarda INI ning mins darajaga yetgani ham uning ijobiy holatga kelib qolganini bildiradi.

Bundan tashqari pul bozoridagi foz stavkasi ham 4-5 % oralig`ida deyarli barqaror ekanligini ko`rishimiz mumkindir. Kredit stavkasi o`rtacha 5 % ni deposit stavksi esa o`rtacha 7 % foiz ekanligini jadval yaqqol ko`rsatib turibdi. Bu mamlatdagi bank-moliya tizimining normal darajada ekanligini agnlatadi

22-jadval

2011-2020 yillarda Burkina-Fasoda mehnat resurslari va ishsizlik darajasi

Yillar__Ishchi_kuchi_soni_mln._kishi__Band_aholi_soni_mln._kishi'>Yillar	Ishchi kuchi soni mln. kishi	Band aholi soni mln. kishi	Ishsizlar soni mln. kishi	Bandilk darajasi %	Ishsizlik darajasi %
2011	-	-	-	-	-
2012	-	-	-	-	-
2013	-	-	-	-	-
2014	5,931	5,546	0,384	93,51	6,47
2015	-	-	-	-	-
2016	-	-	-	-	-
2017	-	-	-	-	-
2018	4,518	4,306	0,212	95,31	4,69
2019	-	-	-	-	-
2020	-	-	-	-	-

Manba: International financial statistics ma`lumotlariga asosan

22-jadvalda Burkina-Fasoning mehnat resurslari ko`rsatkichlari aks ettirilgan.Lekin Burkina-Faso davlati faqatgina 2014 va 2018-yillardagi ma`lumotlarni taqdim etgan. Shuning uchun aytib o`tishimiz joizki, biz bu mamlakatning ko`rsatkichlarini aytib o`tolmaymiz.
23-jadval

Burkina faso mamlakatining 2011 – 2020 yillardagi eksport – import operatsiyalari dinamikasi

Yillar	YaIM mlrd. $	Tovar va xizmatlar eksporti mlrd. $	Tovar va xizmatlar importi mlrd. $	Saldo mlrd. $	Eksportning ulushi YaIM da % da	Importning ulushi YaIM % da
2011	12,08	3,164	3,781	-0,617	26,19	31,30
2012	12,561	3,34	4,351	-1,011	26,59	34,64
2013	13,444	3,64	4,968	-1,328	27,08	36,95
2014	13,943	3,755	4,446	-0,691	26,93	31,89
2015	11,832	3,089	3,902	-0,813	26,11	32,98
2016	12,833	3,325	4,103	-0,778	25,91	31,97
2017	14,106	3,731	4,629	-0,898	26,45	32,82
2018	15,89	4,461	5,166	-0,705	28,07	32,51
2019	16,178	4,467	5,023	-0,556	27,61	31,05
2020	17,933			0	0,00	0,00

Manba: Jahon Bankining rasmiy sahifasi ma`lumotlariga asosan

23-jadvalda esa mamlaktagi ishlab chiqarilgan YaIM ning miqdori va eksport-import operatsiyalari keltirilib o`tilgan. Unga ko`ra YaIM 2015-yildan son`g har yili oshib borgan. Hattoki 2018-yilda 1.7 milliard $ ga oshgan.
Eksport import ayirmasi (saldo) faqat minusda bo`lgan. Eng kam saldo ham 2012-yilda - 0.4 ni tashlik etgan.
Eng ko`p YaIM son`ggi yilda qayd etilgan bo`lib, pandemiyaga qaramasdan davr boshiga nisbatan 4,5 milliard dollargacha oshgan.
Umuman olganda, Malining makroiqtisodiy ko`rsatkichlari boshqa qoloq mamlakatlarga qaraganda o`sish bosqichida ekanligini ko`rmoqdamiz
5. Oʼzbekiston Respublikasi va dunyoning ayrim mamlakatlarining asosiy koʼrsatkichlarining qiyosiy taqqoslama xulosasi
Аlmashuv kursi - milliy valyutani jahonning qattiq valyutalariga nisbati. Masalan: АQSh dollari, Yevro, Funt-sterling kabi jahon valyutalariga nisbati (Milliy valyuta /qattiq valyuta).
Mamlakatlar milliy valyutalari, odatda koʼpincha АQSh dollariga nisbatan solishtiriladi.
Quyidagi jadvalda taqqoslanayotgan mamlakatlar – Oʼzbekiston soʼmi, Belgiya uchun yevro, Bosniya markasi va Burkina-Faso KFA frankining 2011-2020 yillarda АQSh dollariga nisbati, yaʼni almashuv kursi toʼgʼrisida maʼlumotlar keltirilgan.
24-jadval
Mamlakatlar milliy valyutalarining АQSh dollariga nisbatan almashuv kurslari

Yillar	O`zbekiston so`mi/$	Belgiya yevrosi/$	Bosniya markasi	Burkina-Faso KFA franki/$
2011	1640,6	1,371	5,34	506,9
2012	1824,4	1,309	5,85	497,1
2013	1985,5	1,354	5,7	475,6
2014	2203,2	1,353	5,75	540,2
2015	2424,2	1,339	6,86	602,5
2016	2816,5	1,081	6,81	622,2
2017	3239,6	1,087	6,62	546,9
2018	8136,7	1,249	6,28	572,8
2019	8336,3	1,151	6,62	583,9
2020	9507,6	1,208	6,61	534,5

Manba: International financial statistics

Ko`rinib turibdiku ushbu valyutalar ichida yevro ning qadr qimmati eng baland ekan. Chunki 1 dollarga eng yaqinroq bo`lgan valyuta bu yevro. Eng qiymati pastroqi esa o`zbekiston so`mi bo`lib, 1 $ 2020 yilda 9507so`mga teng ekanligi uning qadrini ko`rsatib turadi.

1-grafik

Manba: International financial statistics
Yuqori grafikda biz keltirgan 4 ta valyutaninng dollarga nisbatan almashinuv kursini basis yil deb olingan 2011-yil narxlariga nisbatan dinamikasi keltirilgan. Ko`rinib turuibdiki faqatgina mamlakatimizda har yili valyuta kursida ko`tarilish kuzatilgan. Qolgan mamlakatlar valyutasida esa o`sish ham pasayish ham qayd etilgan.
O`ziga xos tarafi shundaki, 2017-1018 yillar oralig`ida O`zbekistondagi olib borilgan monetary siyosat natijasida almashinuv kursi keskin darajada ko`tarilib ketgan. 2020-yilgi kursiga qaraydigan bo`lsak almashinuv kursi bazis yilga nisbatan 5.8 marta oshganini ko`rishimiz mukin bo`ladi. Bu degani oraliqda o`zbek so`mi 579.5 % ga qadrsizlangan. Yevro esa 11.9 % ga qadri oshgan. Kunaning qadri 23.8% ga qadri tushgani va KFA frankining 5.4 % ga qadrszilanganini anglatadi