1. O’zbekistonda investitsiya faoliyati qanday vositalar yordamida tartibga solinadi

26-variant
1.O’zbekistonda investitsiya faoliyati qanday vositalar yordamida tartibga solinadi?(Investitsiyaga oid me’yoriy huquqiy hujjatlar
2. Moliyaviy investitsiyalar samaradorligini baholash.(Moliyaviy investitsiyalar, investitsiyalar samaradorligini baholash ko’rsatkichlari.)
Uslubiy tavsiyalarda taklif etilgan samaradorlikni baholash usuli muayyan sharoitlarda innovatsion loyihalar bilan bog‘liq pul mablag‘larning kirimi va to‘lovlarning dinamikasini tahlil qilishga asoslanadi. Ya’ni, «naqd pullar oqimi» tahlil qilishga asoslangan ushbu yondashuv g‘arb investitsion hisob-kitoblar nazariyasi va amaliyotidakengqo‘llanadi.Aynanbuyondashuvjahonamaliyotida umum qabul qilingan usullarga to‘liq mos keladigan innovatsion loyihalar samaradorligini baholash bo‘yicha uslubiy tavsiyalari¹⁵³ asosida yotgan. Mazkur uslubiy tavsiyalarda investitsiyalar samaradorligini baholash usullari mamlakatimiz iqtisodchilarining ilmiy tadqiqotlari natijalari to‘liq aks ettirilgan. Ammo ushbu tavsiyalarning ayrim qoidalari munozarali hisoblanadi. Xususan, ularda innovatsion loyihalarning samaradorlik ko‘rsatkichlarini quyidagi turlarga bo‘lish tavsiya etilgan:

• 
  loyihalarningbevositaishtirokchilariuchununiamalga
  

¹⁵³МикковУ.Э.Оценкаэффективностикапитальныхвложений(новыеподходы).-М.:Наука,1991.–296С.
oshirishning moliyaviy oqibatlarini hisobga oluvchi tijorat (moliyaviy) samaradorlik ko‘rsatkichi;

• 
  davlat, hududiy va mahalliy budjet uchun loyihani amalga oshirishning moliyaviy oqibatlarini hisobga oluvchi budjet sama- radorlik ko‘rsatkichi;
  
• 
  innovatsion loyihalar ishtirokchilarining to‘g‘ridan to‘g‘ri moliyaviy manfaatlari tashqaridan chiqadigan loyihalarni amalga oshirish bilan bog‘liq xarajat va natijalarni hisobga oluvchi va qiymat o‘lchovlarni qo‘llashga imkon beradigan iqtisodiy samaradorlik ko‘rsatkichi.
  

Ushbu turlarni ajratish sun’iy hisoblanadi va iqtisodiy samaradorlikning yagona ko‘rsatkichini aniqlash bilan bog‘liq, lekin shu bilan birga u iqtisodiy tizimning turli obyekt va pog‘onalarida qo‘llanilishi mumkin: butun xalq xo‘jaligi (iqtisodiy samaradorlikning global mezoni), firmaning hududiy, tarmoq darajasi yoki muayyan innovatsion loyiha. Shunday qilib, keltirilgan investitsiyalarning iqtisodiy samaradorlikni baholash yondashuvi va usullarining tahlil natijalari bo‘yicha quyidagi xulosaga kelindi:

• 
  ma’muriy-buyruqbozlik iqtisodiyoti sharoitlari uchun ishlab chiqilgan sarmoya qo‘yilmalarining iqtisodiy samaradorlikni baholash usullari iqtisodiy islohotlar rivojlanishining hozirgi holatidagi nazariy va amaliy jihatlariga mos emas;
  
• 
  moliyaviy oqimlarni tahlil qilishga asoslangan va butun innovatsionloyihalarniamalga oshirishning maqsadgamuvofiqligini baholashga imkon beradigan iqtisodiy samaradorlikni baholashning dinamikusullarihamda, investitsiondasturlarniamalgaoshirayotgan IKninginvestitsiondavrninghisobotyilibo‘yichamoliyaviyholatini tadqiq etishga asoslangan statik usullar keng qo‘llanilib kelayotgan investitsion hisob-kitoblarni olib borishdagi xorijiy tajribaga katta qiziqish uyg‘otadi.
  

3.Investitsiyalarning maqsadlari va diversifikatsiyalanishi. Investitsiyalarning tasniflanishi.(real investitsiyalar, moliyaviy investitsiyalar, diversifikatsiya
Iqtisodiy kategoriya sifatida investitsiyalar quyidagicha tasniflanishi mumkin:

• 
  kapitalni ko‘paytirish maqsadida kapitalni tadbirkorlik obyektlariga joylashtirish;
  
• 
  investitsion loyihalarni amalga oshirish jarayonida investitsiya faoliyati ishtirokchilari o‘rtasida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlar.
  

O‘zbekiston Respublikasining 2019-yil 25-dekabrda qabul qilingan «Investitsiyalar va investitsiyafaoliyati to‘g‘risida»gi qonuniga ko‘ra, investitsiyalar mo‘ljallangan obyektiga ko‘ra kapital, moliyaviy va ijtimoiy turlarga bo‘linadi.
Asosiy fondlarni yaratish va takror ko‘paytirishga, shu jumladan yangi qurilishga, modernizatsiya qilishga, rekonstruksiya qilishga, texnik jihatdan qayta jihozlashga, shuningdek, moddiy ishlab chiqarishning boshqa shakllarini rivojlantirishga kiritiladigan investitsiyalar kapital investitsiyalar jumlasiga kiradi.