1-sentabr — mustaqillik kuni kirish 1-dars

 
89.1-topshiriq. 
Yil davomida o`rgangan atamalaringiz ro`yxatini tuzing. Bu 
ro`yxatni „Eng nuktadon o`quvchi“ tanlovida o`qib berishga tayyorlaning. 
89.2-topshiriq. 
Atamalarni guruhlashtiring hamda quyidagi jadvalga 
joylashtirng. 
Gap bo`laklari 
Gap bilan aloqaga 
kirishmaydigan bo`laklar 
Sodda gap 
 
89.3-topshiriq. 
Atamaga mos ta’rifni belgilang. 
1) ajratilgan bo’lak;
2) aniqlanmish;
3) atov gap;
4) bitishuv;
5) darak gap;
6) hol;
7) kiritmalar;
8) mantiqiy urg’u;
9) murakkab kesim;
10) ot kesim.
A. Gapning mazmun va ohang jihatdan ajratilgan bo’lagi. 
B. Aniqlovchi tobe bo‘lgan hokim bo’lak. 
C. Gap bo‘laklari bilan shakliy-grammatik bog‘lanmagan, asosiy fikrga 
qo‘shimcha fakt bayon qiluvchi, aniqlik kiritish va shu kabi maqsadlarda 
qo‘llanuvchi so‘z, so‘z birikmasi, gaplar. 
D. Voqea-hodisa haqida tasdiq yoki inkor yo‘li bilan xabar beruvchi gap. 
E. Ish-harakatning qay tarzda bajarilishini, uning bajarilishi sababi, maqsadi, 
o‘rni, payti va shu kabi belgilarini bildiradigan ikkinchi darajali bo’lak. 
F. Gapdagi biror so‘zning, bo‘lakning ma’nosini ta’kidlab ajratuvchi urg‘u, 
gap urg’usi. 
G. Birdan ortiq so‘z bilan ifodalangan kesim. 
H. Fe’ldan boshqa so‘z turkumlari, shuningdek, harakat nomi va otlashgan 
sifatdosh shakllari bilan ifodalangan kesim. 

---

I. Bosh kelishikdagi so‘z yoki otli birikma bilan ifodalanadigan bir tarkibli 
gap. 
J. Tobe so‘zning hokim so‘zga grammatik shakl yordamida emas, balki tartib 
va ohang orqali bog‘lanishi. 
89.1-mashq. 
Atamalar ta’rifidagi mantiqiy xatolikni aniqlang.  
1. So‘z-gap — so‘z yoki ibora bilan ifodalanadigan gap. 
2. So‘roq gap — biror narsa-hodisani bilish uchun murojaatni ifodalovchi, 
so‘roq mazmunli gap. 
3. Teng bog‘lanish — qo‘shma gapning qismlari orasidagi sintaktik 
bog‘lanish. 
4. Til birligi — bir-biridan ifoda materiali, tuzilishi va tizimdagi o‘rni bilan 
farqlanadigan til hodisasi. 
5. To‘liqsiz gap — tarkibida bir necha bo‘laklari ishtirok etmagan, ammo bu 
narsa matn yoki vaziyatdan aniq sezilib turadigan gap. 
6. Undalma — so‘zlovchining nutqi qaratilgan boshqa bir shaxsni 
bildiradigan so‘z yoki so‘z birikmasi. 
7. Undov gap — so‘zlovchining voqelikka bo‘lgan turlicha his-hayajonini 
ifodalovchi gap.