1. Sotsial lingvistika tilni qanday hodisa sifatida baholaydi?
Zamonaviy sotsiolingvistikada koyne qanday tushuniladi?
Download 52.41 Kb.
|
1. Sotsial lingvistika tilni qanday hodisa sifatida baholaydi -hozir.org
- Bu sahifa navigatsiya:
- 15.Tilning rivojlanish omillari deganda nimani tushunasiz
- 16.Til rivojlanishining ichki va tashqi omillarini sanang.
|
14.Zamonaviy sotsiolingvistikada koyne qanday tushuniladi?
Koyne termini (yunoncha “umumiy til”) birinchi marta eramkizdan avval IV-III asrlarda shakllangan umumyunon tiliga nisbatan qo’llanilgan.Zamonaviy sotsiolingvistikada koyne aholi turlari guruhlarining ijtimoiy va lisoniy aloqalari jarayonida shakllangan dialektlararo og’zaki muloqot vositasi hisoblanadi. Turli hududiy dialektlarning xususiyatlarini o’zida mujassamlashtirgan qurama dialektlar yoki ushbu mintaqada mavjud bo’lgan tillarning biri koyne rolini bajarishi mumkin.Koynelar oldi-sotdi, harbiy, iqtisodiy vamadaniy aloqalar maqsadida qo’llaniladigan, muayyan dialektlar yoki tillar asosida shakllangan dialektlararo yoki millatlararo muloqot tili sifatida namoyon bo’ladi. 15.Tilning rivojlanish omillari deganda nimani tushunasiz? Bizga “Tishunoslikka kirish”, “Horirgi o’zbek adabiy tili”, “O’zbek adabiy tili tarixi”, “Umumiy tilshunoslik” kurslaridan ma’lumki, sotsiol tilshunoslik nuqtayi nazaridan til rivojlanishning ikki asosiy omili mavjud: - Ichki omil - Tashqi omil Albatta, bular nutqda ham o’z aksini topadi va umumiy tilning rivoji bilan birga nutqning ham rivojlanishini ta’minlaydi.Lekin nutqning ham o’ziga xos rivojlanish xususiyatlari mavjud.Bularni ham ichki va tashqi kabi ikki turga ajtarish mumkin.Faqat sotsial tilshunoslikda tashqi deb baholangan ko’pgina qirralar sotsiolingvistika uchun ichki omildir.Chunonchi, jamiyat sotsial lingvistika uchun tashqi omil bo’lsa, sotsiolingvistika uchun ichkidir. 16.Til rivojlanishining ichki va tashqi omillarini sanang. Nutq rivojlanishininh ichki omillariga quyidagilar kiradi: 1) jamiyat 2) jamiyatdagi til siyosati Darhaqiqat, jamiyat, jamiyatdagi kishilarning o’zaro muloqatga kirishishi, kommunikatsiyasini yo’lga qo’yishi nutq rivoji uchun eng asosiy omil hisoblanadi.Masalan, “qo’l ko’tarmoq” fe’li yozuvda bir xil ko’rinishda bo’lsa-da, uning konteksdan anglashiladigan ma’nolari turlicha bo’lib, bu faqat nutq jarayonidagina reallashadi.Kuzating: 1.Men sizni haydamaslikka qo’l ko’taraman (A.Qahhor)-ovoz bermoq. 2.Yaqin kelgan mashinaga iltijo bilan qo’l ko’taraman (X.Sultonov)- to’xtatmoq 3.Nahot shu odam bir vaqtlar bo’lsa ham, xotiniga qo’l ko’targan bo’lsa! (A.Qahhor)-urmoq. 4.Chang-to’zon ichida yalang ko’ylak, yalangbosh nemislar qo’llarini baland ko’tarib, bulutlar orasidan yugurib borardi (Y.Shamsharov)- taslim bo’lmoq. 5.Hech bo’lmasa qo’l ko’tarib, kampir o’yin qilib borasiz-da, Shermatxo’ja (S.Siyoyev) – raqs tushmoq. Misollardan anglashiladiki, demak, nutq jarayoni, aloqa-aralashuv munosabati nutq rivoji uchun asosiy omildir. Nutq rivojlanishining tashqi omillariga quyidagilar kiradi: - So’zlovchi va tinglovchi saviyasining rivoji - jamiyatda ko’p tillilik va uning nutqqa ta’siri Download 52.41 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|