1. Sotsial lingvistika tilni qanday hodisa sifatida baholaydi?

19.Nima uchun leksika eng o’zgaruvchan sath? 
Tilimizda ijtimoiy o’zgarishlarga eng sezgir sath leksikadir.Buning sababi
shundaki, jamiyatda bo’ladigan turli-tuman o’zgarishlar natijasida yuz beradigan,
paydo bo’ladigan narsa-hodisalar ular uchun tilde maxsus atamalari bo’lishi taqazo
etadi.Ana shunday obyektiv sabablar asosida yangi-yangi so’z (leksemalar) paydo
bo’ladi, lug’at tarkibi boyib boradi.keyingi yigirma yil ichida o’zbek tili leksikasi
keskin o’zgarishlarni boshidan kechirdi va bu o’zgarishlar quyidagi ko’rinishda
namoyon bo’ldi:
1.Shu tushunchani ifodalaydigan so’z tilimizda mavjud bo’lgan holda rus tilidan
va rus tili orqali boshqa tillardan kirib kelgan qator so’zlar iste’moldan
chiqdi.Chunonchi, oblast, rayon,kolxoz,sovxoz,tipografiya,propaganda, ideologiya,
ideya, aktiv, avtor va hokazolar.Ularning o’rnini o’z so’zlarimiz egalladi: viloyat,
tuman, jamoa xo’jaligi, shirkat xo’jaligi, bosmaxona, matbaa, targ’ibot,
ma’naviyat,g’oya, faol, muallif va hokazolar.Bu so’zlardan kattagina qismi arab
yoki eroniy tillarga mansub bo’lsa-da, bu tillar bilan o’zbek xalqi va tilining
hamkorligi bir necha ming yillik tarixga ega.Shuning uchun bunday so’zlarning
fonetik qiyofasi va mazmuni bizda o’zlashgan.
2.Juda ko’p so’zlar tushunchalar va denotatlarning yo’qolishi tufayli
iste’moldan chiqdi: communist, boshevik, partbyuro, kamsomol, pioneer,
oktyabryat
3.Yangi tushuncha va denotatlarni ifodalovchi so’z va birikmalar
shakllandi:biznes, marker, auditor, menejment, marketing, Oliy Majlis, Vazirlar
Mahkamasi.
20.Ko’p tillik nima? 
Ko’p tillilik istagan davrda rivojlangan, iqtisodiy-madaniy taraqqiy etgan 

jamiyatning belgilaridan biridir.Bu jihatdan o’zbek xalqi faxrlansa arzidi.Ko’z z

ilg’amas uzoq davrlardan beri o’zbek xalqi xitoy, koreys, mo’g’ul xalqlari bilan
yaqin aloqada bo’lib, ko’p tillilik sharoitida yashab kelgan bo’lsa (O’rxun
obidalarida turk-xitoy ikki tilliligi haqidagi ma’lumotlar keltirilgan), juda qadim
davrlardan hozirgacha eroniy tillar bilan yonma-yon ikki tillilik sharoitida kun
kechiryapti. Bu hol tilimizda o’z aksini topgan.Hozir o’zbek tilida manti, lag’mon,
shiypon kabi xitoycha; kitob, ma’no, asbob, davlat, majlis, harakat kabi arabcha;

---

---

anor, barg, poytaxt, korxona, qog’oz, baxt kabi fors-tojikcha so’zlarini ham

ishlatamiz.O’zbek tili lug’ati rus tili va rus tili orqali boshqa tillardan o’tgan
so’zlar hisobiga ham boyimoqda, o’zbek tilidagi stol, stul, pechka, parta kabi
so’zlar asli ruschadir.Rus tilidan olingan so’zlar orasida asli kelib chiqishi boshqa
tillarga xos so’zlar ham bor:buxgalter, ofitser (nemischa), vergul, palto
(fransuzcha), klub, tramvay, futbol, boks (inglizcha), tomat, limon (ispancha) va
boshqalar.
O’zbek tilidan ham boshqa xalqlarning tillariga so’zlar o’tib, ular madaniy
saviyasining yuksakligiga katta hissa qo’shishi hozirgi kunda hech birimizga sir
emas.Bu xulosa sotsiolingvistlar tomonidan ham, etnograflar, antropologlar,
ruhshunoslar, madaniyatshunoslar va tarixchilar tominidan yakdilona qabul
qilingan.