1 Sportshılar tayarlawdı basqariw

Bellesiw modeli 
Bellesiw modeli óziniń ózgesheliklerin sport isindegi jarıslar waqtında kórsetedi. 
Jas sportshılardıń sport nátiyjeleri oqıw programmalarında, sport sheberliginiń 

---

dinamikasınıń artıwı hám olimpiyada dárejelerine jetisiwde optimal jasın esapqa ala otırıp 
rejelestiriledi. 
Jas sportshılardıń iri jasırlardaǵı materialların analiz etkende, Rossiyada hám 
jáhándegi kúshli sportshılardıń kóp jıllıq dinamik nátiyjeleri klassifikaciya dárejeleri 
boyınsha tiykarlanadı. Bunı tastıyıqlaw ushın oqıwshılardıń XV spartakiyadası ayrıqsha 
tártip nátiyjeleri tablicada kórsetilgen. Sonnan kórinip tur, yaǵnıy 1978-jıldaǵı oqıwshılar 
sportakiyadalarınıń jeńimpazları hám finalistleri joqarı nátiyjelerdi tómen sport túrlerinde 
iyeleydi, júziwde, hayallar gimnastikasında, jeńil atletikada, gúreste, biyiklikke 
sekiriwde. Ayrıqsha aytıp ótiwimiz kerek,yaǵnıy jeńil atletikanıń ılaqtırıya túri «kesh 
kelgen» sport túrine qaramastan joqarı nátiyjelerdi 1-razryad finalistleri menen teń qolǵa 
kirgizdi. 
Kóp mamanlardıń pikirine qaraǵanda sport ustası normativlerin orınlaǵanda, 
kóplegen sport túrlerinde, erkekler 19-20 jasar, hayallar 17-19 jasar birinshi iret úlken 
tabıslardı qolǵa kirgizdi. 
Modellerdiń ulıwma xarakteristikası hámme ushın ayırım toparlar ushın sport 
túrlerinde sportshı kúshleriniń bellesiw waqtında teń bólistirilgen bolıp esaplanadı, 
(juwırıw, yarım final, final, jekpe-jek alısıw, oyınlar). Onıń kómegi menen sportshılardıń 
ayrıqsha dene, taktik, ruwxıy tayarlıqların bahalaw múmkin. Juwmaqlanǵan hám ayırım 
model xarakteristikası tómendegiler: 
- kúshlilik hám shaqqanlıq sport túrinde: 
a) juwırıw, snaryad tarqatıw, juwırǵandaǵı adamnıń sanı, burılıw, ákırǵı 
qádemlerdegi shaqqanlıq, ritmik-temp dúzilisi; 
b) baǵdarlar hám finna kúsheyiwindegi amplituda, snaryad ushrıw múyeshi, 
iyteriw múyeshi; 
v) ushıw tezligi; 
- máwsimlik sport túrleri: 
a) ayrım aralıqlardıń tezligin ótiw; 
b) háreket tempi; 
v) qadenm uzınlıǵı. 

---

- qıyın koordinaciya háreketindegi sport túri: 
a) joqarı qıyınshılıqlardıń elementler sanı; 
b) sekiriw qıyınshılıqlarınıń elementler sanı; 
v) qıyınshılıqlardıń koefficenti; 
g) tiykarǵı bellesiwlerde orta baha. 
- jekke gúres sportlarında 
a) hújim jasawshı hám qorǵanıw háreketleriniń nátiyjeligi; 
b) hújim jasawshı hám qorǵanıw háreketleriniń aktivligi; 
v) hújim jasawshı hám qorǵanıw háreketleriniń obemı; 
g) hújim jasawshı hám qorǵanıw háreketleriniń hárqıylıǵı.