1 Sportshılar tayarlawdı basqariw

Morfofunkcional model 
Bul model toparı sonnı kórsetedi, yaǵnıy organizmniń morfologik ózgesheliklerin 
hám funkcional qatarlarınıń imkaniyatların sáwlelerdiredi. 
Morfofunkcional modellerdi isletiwde, sportshılardaǵıkórsetkishlerdi, ayrıksha 
sport túrinde joqarı nátiyjelerdi qolǵa kirgiziw kózde tutıladı. 
Morfofunkcional modeli modellerdegi bólingen túrinde, sporttıń ulıwma strategiya 
processindegi tańlawdı, tayarlıq processindegi sport arentaciyaların, anıq utıslardı 
iyelewdegi dárejelerdi kózde tutıwdı, sportshılardıń funkcional tayarlıq komponentlerin 
óz ishine aladı. Mısal etip, sońǵı izertlewler nátiyjesine qaraǵanda, akademik eskek esiw 
sport túrlerindegi modullerdiń specifikaciyasınıń isleri eskek esiw ergometriyada alınadı 
(8 orınlı qayıq). Alınǵan nátiyjeler joqarı taypalardaǵı eskekshilerdiń energiya 
támiynlewindegi 6 minutlı maksimal islerinde juwmaqlanǵan modeldi, payda etedi. 
Sonday-aq bul modellaktatasına hám júrek soǵıwınıń tezligi múnásiybetleriniń 
dinamikasına sáykes keliwshi bolıp anıqlanadı. 
Shınıǵıwlar processindegi juwmaqlanǵan hám toparlasqan modeldi isletiw, ele 
sport shoqqıların iyelemegen jas hám jası úlken sportshılardı tayarlawda áhmiyetli rol 
atqaradı. Juwmaqlawshı modellerdi joqarı taypadaǵı sportshılarda isletiwdiń tásiri kem, 
biraq usta sportshılardıń da, ayrıqsha ózine tán birqansha tayarlıq tárepleri bar, qalǵan 
komponentleriniń rawajlanıwınan anaǵurlım ortasha dárejede bolıp esaplanadı. Máselen, 

---

funkcional imkaniyatlardı kislorod transport qatarında analizlegenimizde joqárı 
taypadaǵı velosipedshi-shosseynikler ayrıqsha kórsetkishlerde tayarlıǵınıń birqıylılıǵın 
kóremiz. 
Bellesiw nátiyjeleriniń uqsaslıǵı jarıs háreketindegi dárejelerdiń teńliginen bolıp 
esaplanadı. 
Buǵan bolsa, birneshe jıllardan beri bir-birine jarıslarda qarsılas bolıp kiyatırǵan 
shest ten sekiriwshi 3 jeńimpaz sportshılardıń sekiriw kinematik maǵlıwmatları guwalıq 
beredi. 
Sporttıń bunday jaqınlasıwı biziń kóz-qarasınıńda tirishiligin joytadı. Mamanlar 
kóbinese sportshılardıń genetik rawajlanıwın joqarı dárejedegi basqa sıpatların hám 
imkaniyatların ashıwǵa háreket etedi. Bunday jaǵdaylarda shınıǵıwlar qaǵıydalarına 
qarap, kerekli nátiyjelerdi bermeydi hám tayarlıqlardıń kúshli táreplerin tómenletedi, 
jeńis ákeletuǵın individual tárepleri joyıtıladı.