1. Statistika atamasi qanday kelib chiqqan va ilk bor nimani anglatgan?
Download 1.91 Mb. Pdf ko'rish
|
STATISTIKA]tayyor
- Bu sahifa navigatsiya:
- Hisobning
|
Xo‘jalik hisobining har bir turi - operativ, statistik va buxgalteriya hisobi korxonalarni,
hududlar va respublika boshqaruv jarayonida ma’lum rol o‘ynaydi. Hisobning o‘zaro chambarchas bog‘langan uchta turi xalq xo‘jalik hisobining yagona tizimini tashkil qiladi. Bu tizimning to‘g‘ri tuzilishi va doimiy rivojlantirilishi bozor iqtisodiyoti. sharoitida muhim ahamiyat kasb etadi. Buxgalteriya hisobi---Ichki boshqarish va tashqi istemolchining maqsadlari uchun joriy va yakuniy axborotlarni olish bilan xo’jalik yurituvchi subyektlar ustidan uzliksiz va o’zaro bog’liq bo’lgan kuzatish va nazorat qilish tizimidan iborat. . 19Statistika hisobi Xo‘jalik hisobining har bir turi - operativ, statistik va buxgalteriya hisobi korxonalarni, hududlar va respublika boshqaruv jarayonida ma’lum rol o‘ynaydi. Hisobning o‘zaro chambarchas bog‘langan uchta turi xalq xo‘jalik hisobining yagona tizimini tashkil qiladi. Bu tizimning to‘g‘ri tuzilishi va doimiy rivojlantirilishi bozor iqtisodiyoti. sharoitida muhim ahamiyat kasb etadi. Statistika hisobi---Ommaviy xo’jalik hodisalar to’g’risidagi ma’lumotlarni yig’ish va uni qayta ishlashdan iborat. Xo’jalik hisobining bu turi butun xo’jalik va uning butun tarmoqlari rivojlanish jarayoni o’rganishga yo’naltirilgan bo’ladi. Bunga misol qilib : Aholini ro’yhatga olish Sanoat ( qishloq xo’jalik ) mahsulotlari ishlab chiqarish to’g’risidagi ma’lumotlar keltirib o’tishimiz mumkin. 20 YAgona xalq xo‘jaligi hisobi Xo‘jalik hisobining har bir turi - operativ, statistik va buxgalteriya hisobi korxonalarni, hududlar va respublika boshqaruv jarayonida ma’lum rol o‘ynaydi. Hisobning o‘zaro chambarchas bog‘langan uchta turi xalq xo‘jalik hisobining yagona tizimini tashkil qiladi. Bu tizimning to‘g‘ri tuzilishi va doimiy rivojlantirilishi bozor iqtisodiyoti. sharoitida muhim ahamiyat kasb etadi. Hisobning barcha turlarining vazifalari umuman olganda bir xildir, lekin ular alohida olingan ob’ektlarga nisbatan hal etiladi. Statistik hisob buxgalteriya hisobining, ayniqsa, yakuniy ma’lumotlaridan keng foydalanadi. 21Statistik hisobning boshqa hisoblardan farqi. .Statistik hisob xalq xojaligi miqyosidagi hisob bolib, undagi sodirboladigan hodisa va jarayonlarni umumlashtiradi va tegishli qonuniyatlarni aniqlaydi. U quyidagi tomonlari bilan yuqoridagi hisoblardan tubdan farq qiladi: hisobga oladigan obekti, qo`llanish doirasi, asosiy hisoblash operatsiyalari; 22Statistika oldida turadigan vazifalar . Mamlakatimizning bozor iqtisodiyotiga otishi va shu munosabat bilan xojalik mexanizmida tub ozgarishlarning sodir bolishi statistika zimmasidagi masuliyatni yanada ishoradi. SHunday sharoitda statistika oldida quyidagi vazifalar turadi: statistikaning analitik funktsiyasini oshirish; statistik hisobotlarni buxgalteriya hisobining xalqaro standartlariga va milliy schetlar tizimiga moslashtirish; rini (ijara, pudrat, kooperativ), mulkchilikning kop qirraligini ifodalovchi korsatkichlar tizimini ishlab chiqish; hamda baho harakati va inflyatsiya jarayonini tavsiflovchi korsatkichlarni ishlab chiqish; faoliyatini, korxonalar va aholi daromadlari va xarajatlarini tavsiflovchi korsatkichlarni ishlab chiqish; r munosabatlari sharoitida korxonalarning ish samaradorligini, yuqori mehnat unumdorligi va aholi ehtiyojining tolaroq qondirilishini ifodalovchi korsatkichlarni ishlab chiqish; aloqalarini tavsiflovchi korsatkichlarni ishlab chiqish; 23.Statistikaning funksiyalari. 24.Statistik tadqiqot bosqichlari. Har qanday statistik tadqiqot uch bosqichni oz ichiga oladi: materiallarini svodkalash va guruhlash; -umumlashtiruvchi korsatkichlarni hisoblash va ularni tahlil qilish. Hayot turli xil hodisalarning almashinuvidir. Istagan joyda qulay ahvolda qolish uchun ularni organish va kuzatish kerak, degan edi frantsuz yozuvchisi Bal’zak. Binobarin, har qanday statistik tadqiqot osha organilayotgan obekt haqida tegishli malumotlarni toplash bilan boshlanad 25.Statistik kuzatishni o‘tkazishdagi zarur shart-sharoitlar. Statistik kuzatish amalga oshirilayotganda bir qator shart-sharoitlarning hisobga olinishi talab qilinadi. Aks holda toplangan malumotlar ilmiy tekshirish talablarini tola qondirmasligi va hattoki butunlay yaroqsiz ham bolishi mumkin. eng muhim ilmiy talablar, shart-sharoitlar quyidagilardan iborat: -biri bilan ozaro bog’lanishda va bir butunlikda qayd qilishi lozim. -tokis bolishi uchun eng avvalo kuzatilayotgan toplamdagi birliklar makon (mintaqa, hudud) chegarasida tola hisobga olinishi kerak. belgilanadi. Agarda birinchi yilda toplam kuzatilsayu, ikkinchi yilda uning ayrim birliklari, uchinchi yilda esa qandaydir boshqa birliklar tushib qolsa va shu tarzda kuzatish davom etaversa, uholda olingan malumotlar vaqt boyicha tola-tokis bolmasdan, ularning taqqoslamaligiga putur etadi. b beradigan kuchga ega bola olmaydi. Bu erda gap malumotlarning faqat arifmetik jihatdangina (masalan, tiyin, grammgacha) aniq bolishi tog’risida emas, balki u malumotlarning obektiv haqiqatni aks ettirishi to`g’risida boryapti 26.Statistik kuzatishning dasturiy-uslubiy masalalari. Statistik kuzatishning dasturiy-uslubiy masalalari 1. Kuzatish maqsadi va vazifalari 2. Kuzatish dasturi 2. Kuzatish obekti 3. Kuzatish va hisob birligi 4. Kuzatish formulyari va yo’riqnoma 27.Statistik kuzatishning tashkiliy masalalari. Statistik kuzatishning tashkiliy masalalari: 1. Kuzatish organi 2. Kuzatish vaqti va muddati 3. Kuzatish joyi 4. Kadrlarni tanlash va o’qitish 5. Kuzatish varaqalarini kopaytirish va joylarga jonatish 28.Kuzatishning maqsadi va vazifalari. Kuzatish maqsadi va vazifalarini to‘g‘ri – kerakli ma’lumotlarni kam xarajatlar bilan to‘plash imkoniyatini tug‘diradi. Kuzatish maqsadi va vazifalarini to‘g‘ri belgilash tekshirishni to‘g‘ri va aniq tashkil etish uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki maqsad va vazifalariga qarab barcha dasturiy-uslubiy va tashkiliy masalalar yechiladi. Maqsad va vazifalarni mujmal belgilash kuzatish jarayonida keraksiz ma’lumotlar to‘planishiga, zarurlarini esa tushib qolishiga olib keladi. Pirovard natijada ortiqcha mehnat va mablag‘lar sarflanadi. 29.Kuzatish dasturi va ob’ekti. Kuzatish dasturi deyilganda organilayotgan toplamning har bir boshlang’ich unsuri haqida kuzatish davomida qayd (registratsiya) qilinishi lozim bolgan belgilar toplami tushuniladi. Masalan, aholi royxati dasturi – bu royxat varaqasiga va boshqa formulyarlarga kiritiladigan savollar bolib, royxat otkazish jarayonida mamlakatdagi har bir kishi yoki aholining ayrim guruhlaridan bu savollarga javob olinadi. Kuzatish obekti deyilganda organilayotgan hodisa va jarayonlar toplami tushuniladi 30/Kuzatish subekti nima? Kuzatish subyekti - bu o‘rganilayotgan hodisalar haqidagi ma’lumotlarni qayd qiluvchi va to‘plovchi yuridik yoki jismoniy shaxs.Kuzatish obyekti bilan bir qatorda uning subyekti mavjud. Kuzatish subyekti deb o‘rganilayotgan hodisalar haqidagi ma’lumotlarni qayd qiladigan va to‘playdigan yuridik yoki jismoniy shaxslar yuritiladi 31.Kuzatish formulyari va yo‘riqnoma tushunchasi. Statistik formulyar - kuzatish ma’lumotlari qayd qilinadigan hujjat.Yo‘riqnoma har bir statistik formulyar uchun alohida tuziladi. Kuzatish ma’lumotlari qayd qilinadigan hujjat statistik formulyar deb ataladi. U har xil nom bilan yuritiladi, jumladan hisobot formasi, ro‘yxatga olish varaqasi, so‘rovnoma (anketa), tabel, nakladnoy, yo‘l varaqasi va hokazolar.Statistik formulyar ikki xil bo‘ladi:yakka predmetli formulyar.ko‘p predmetli formulyar. 32.Kuzatish organi, vaqti va muddati aniqlanish maqsadi. Download 1.91 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|