1-tema: qaraqalpaq tili hám oníŃ basqa pánler menen baylaníSÍ Joba

Sinonimler
Túbirleri hár qıylı, biraq mánileri bir-birine jaqın bir sóz shaqabına jatatuǵın sózler sinonim (grekshe sunonumos-bir atamalı) dep ataladı. Mısalı: sulıw, shıraylı, gózzal, kórkem. Úlken, náhán, gidiman, taynapır. Sinonimlerdiń ishindegi eń ónimli jumsalatuǵın tiykarǵı sóz dominanta dep ataladı: tez-jıldam-shaqqan-dárriw-birden. Sinonimler bir neshe usıllar arqalı payda boladı:
1. Sinonimler sózdiń kóp mániligi tiykarında payda boladı: adamnıń ayaǵı -japtıń ayaǵı - japtıń aqırı yamasa sońı, kósheniń ayaǵı-kósheniń aqırı yamasa sońı. Esikti ashıw- sırdı ashıw – sırdı tabıw.
2. Qosımtalar qosıw arqalı: shopan-pada-shı, sulıw-shıray-lı, biymáni-mánissiz.
3. Dialektlik sózler arqalı: shırpı-kúkirt, seksewil- sazaq, buzaw-ójek.
4. Basqa tillerden kirgen sózler arqalı: qonaq-miyman, orın-mákan, el-xalıq, shıdam- sabır, baylıq-dáwlet.
5. Frazeologizmler arqalı: qulaq túriw-esitiw, kózdi ashıp jumǵansha- kóz benen qastıń arasında-tez-demde.
6. Evfemizmler hám kakofemizmler arqalı: óliw-qaytıs bolıw, kóz jumıw, tuwıw- jas bosanıw, kóz jarıw, awqat-tamaq-jutım.
Antonimler
Mánileri bir-birine qarama-qarsı sózler antonimler dep ataladı. Mısalı: jaqsı- jaman, aq-qara, arzan-qımbat, juwan-jińishke (kelbetlik), ashıw-jabıw, kel-ket, otır-tur (feyil), kóp-az, erte-kesh, ásten-tez (ráwish).
Qaraqalpaq tilinde antonimler leksikalıq antonimler hám morfologiyalıq antonimler dep bólinedi. Morfologiyalıq antonimler qosımtalardıń arasında bolsa, leksikalıq antonimler túbir sózler arasında boladı. Antonimler naqıl-maqallardıń quramında, awız ádebiyatı úlgilerinde, kórkem súwretlewde antitezalıq xızmet atqaradı. Antitezalıq máni uslub sıpatında kúsheytiwshi sóz obrazlılıǵın taǵı da arttırıwǵa sebepshi boladı, yaǵnıy pikirdi mániler qarsılıǵı tiykarında kúsheytiw ushın antonimler úlken xızmet atqaradı: alasıǵa altaw az, beresige besew kóp. Joq edim bar boldım t.b.
Dialektlik sózler
Belgili bir jergilikli orınlarda qollanılatuǵın sózler dialektlik sózler dep ataladı.
Qaraqalpaq tiliniń sóylew ózgesheligi arqa hám qubla dialekt bolıp ekige bólinedi. Usı eki jergilikli orında jasawshı adamlardıń sóylew tilinde dialektlik sózler ushırasadı. Máselen arqa dialektte shırpı, gúze, qulaqshın, buzaw, diywal, kelsap, silos sózleri, qubla dialektte kúkirt, ıbırıq, toppı, ójek, soqpa, soqı, dúrishte dep qollanıladı, hátte bir dialektlik toparǵa kiretuǵın sóylew tilinde de dialektlik sózler ushırasadı. Máselen, bozań, seksewil sózi – sazaq, alasha sózi-shal, qırǵawıl sózi – cúylin, arnap, arnawlı degen sózler - ádeyi dep te aytıladı.
Dialektlik sózlerdiń kóbirek qollanılatuǵın túrleri kórkem shıǵarmalarda da qollanıla beredi.