1-tema: qaraqalpaq tili hám oníŃ basqa pánler menen baylaníSÍ Joba

Awdarma sózlikler 
Awdarma sózliklerdiń eki túri bar: onıń birinde belgili bir shet tildegi 
sózler menen frazeologizmler ana tiline awdarılıp beriledi de, ekinshisinde, ana 
tilindegi sózler menen frazeologizmler shet tilge awdarıladı. 
Eń kóp ushırasatuǵın sózliklerden – eki tili awdarma sózlikler. Awdarma 
sózlikler shet tildi oqıp úyreniwde, ol tildiń leksikasın úyreniwde, basqa tilde jazılǵan ádebiyatlardı awdarıwda ayrıqsha xızmet atqaradı. 

Terminologiyalıq sózlikler 
Terminologiyalıq sózlikler ilim menen texnikanıń hár qıylı tarawlarına 
baylanıslı terminlerdi qamtıydı, olardıń mánilerin túsindirip beriwdi maqset 
etedi. Terminologiyalıq sózlikler bir tillik túsindirme sózlik túrinde de, eki tilliń 
awdarma sózlik túrinde de jasaladı. Bir tilde jasalǵan terminologiyalıq 
sózliklerde terminniń bildiretuǵın mánisine tallaw jasaladı, túsinik beriledi. 
Shet tiller sózleriniń sózligi – maqseti shıǵısı boyınsha basqa tilden kirgen 
sózler menen terminlerge qısqasha túsinik beriw barlıǵın emes, jámiyetlik 
ilimler menen ilimiy-texnikalıq ádebiyatlarda, kórkem ádebiyat penen gazeta 
jurnallarda qollanılatuǵın shet tilden kirgen sózler menen terminlerdi qamtıydı. 
Túsindirme sózlik tildegi sózlerdiń mánilerin túsindiredi. Sózliktegi 
sózdiń mánilerine hám ol qatnasqan turaqlı birikpe, parafraza, frazeologizmlerdiń mánilerin túsindirip, grammatikalıq xarakteristika beredi. 
«Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózligi» 4 tomnan ibarat bolıp, 1982-1992-
jılları shıqtı. 
I tomda 3772 bas sóz.
II tomda 5004 bas sóz. 
III tomda 8569 bas sóz. 
IV tomda 10442 bas sóz. 
Barlıǵı 24532 (27787) bas sóz, 9572 sóz mánileri, 4829 frazeologiyalıq 
ulıwma sanı 38933 leksikalıq birlik hám máni túsindirilgen. 
Jaqında keń oqıwshılar jámiyetshiligi «Qaraqalpaqstan» baspası tárepinen 
shıqqan «Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózliginiń» III tomı tanısıw 
múmkinshiligine iye boldı. Tórt tomlıq bul sózliktiń I tomı A-E-B-V háriplerin 
(«Qaraqalpaqstan» baspası, 1982), II tomı G-G-D-E-Yo-J-Z-I-Y-K háriplerin 
(«Qaraqalpaqstan» baspası, 1984) óz ishine alǵan bolsa, III tomı K-K-L-M-N háriplerin qamtıydı. Sózlikte ulıwma sanı 8569 leksikalıq birliktiń mánisi 
túsindirilip, sıpatlama berilgen. 
Bul túsindirme sózlik ÓzSSR Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan 
filialınıń N.Dáwqaraev atındaǵı tariyx, til hám ádebiyat institutınıń sózlikler 
hám terminologiya bóliminiń ilimiy xızmetkerleri, sonday-aq házirgi 
qaraqalpaq tili, til tariyxı hám dialektologiyası tilshileri tárepinen shıǵarılıp 
atırǵan qaraqalpaq leksikografiyasındaǵı birinshi tájiriybe bolıp tabıladı. 
«Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózliginiń» III Tomı M.Qálenderov, 
D.S.Saytov, A.Qıdırbaev, U.Embergenov, R.Esemuratova, A.Turabaev, B.Beketov tárepinen dúzilgen. Kólemi 23 baspa tabaqtan ibarat.