1. XX asr oxiri – XXI asr boshlarida globallashuv muammolari, harbiy, ekstremistik va ekologik xavf-xatarlar

13.Oʻzbekiston — Rossiya munosabatlari.20-asrning 90-yillaridan ikki mamlakat oʻrtasida teng huquqli aloqalar oʻrnatila boshladi. Oʻzbekiston birinchi Prezidenti Islom Karimovning 1998, 2001 va 2004-yillarda Rossiyaga qilgan tashriflari, Rossiya Prezidenti Vladimir Putinning 2000 va 2003-yillarda Oʻzbekistonda boʻlgan vaqtida erishilgan bitimlar va imzolangan hujjatlar ikki mamlakat oʻrtasidagi iqtisodiy, ilmiy va madaniy hamkorlikda huquqiy asosni yaratdi.2003-yil Oʻzbekiston bilan Rossiya oʻrtasida tovar ayirboshlash hajmi 1 mlrd. 149,1 mln. AQSH dollariga yetdi. OʻzR dan Rossiyaga paxta tolasi, yengil avtomobil, mevasabzavot mahsuloti va boshqa yuboriladi. Rossiyadan mexanik va elektr mashinauskuna, transport vositalari, qora metall, plastmassa va undan tayyorlangan mahsulotlar, doridarmon, yogʻoch, kimyo sanoati mahsulotlari va boshqa keltiriladi. Ikki mamlakat ishbilarmonlarining hamkorligi tufayli Oʻzbekiston Respublikasida 520 ta qoʻshma korxona barpo etilgan. Ular orasida Rossiya sarmoyasi 100 % boʻlgan oʻnlab korxona bor. Ular oziq-ovqat, toʻqimachilik, yogʻochni qayta ishlash, doridarmon ishlab chiqarish, mashinasozlik, qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini qayta ishlash sohasida faoliyat yuritadi. Rossiyaning salkam 40 ta kompaniyasi, jumladan, „Aeroflot“, „Avtovaz“, „Zarubejneftgaz“, „LUKoyl“, „Texmashimpeks“ va boshqa oʻz vakolatxonalariga ega. Rossiyada oʻzbek rezidentlari ishtirokida tashkil etilgan 167 korxona, shu jumladan, 72 qoʻshma korxona bor. Oʻzbekiston — Rossiya munosabatlari sohasida, ayniqsa, aviasozliqda avvalgi kooperatsiya aloqalari sakdanib qolgan.Rossiyaning „Gazprom“ aksiyadorlik jamiyatlari birlashmasi bilan „Oʻzbekneftgaz“ milliy xolding kompaniyasi oʻrtasida strategik hamkorlik qilish toʻgʻrisida hamda „Oʻzbekneftgaz“ bilan „LUKoyl“ oʻrtasida mahsulotni taqsimlashga oid bayonnoma tayyorlash hakida imzolangan hujjatlar bu borada muhim voqea boʻldi. Moskva shahri va viloyati, Sankt-Peterburg, Yaroslavl viloyati, Boshqirdiston, Mordoviya, Tatariston respublikalari, Sibir va Ural regionlarining ishbilarmon doiralaridan Oʻzbekiston Respublikasi ga delegatsiyalar kelib turadi, ular Oʻzbekiston Respublikasi xoʻjalik yurituvchi subyektlari bilan oʻzaro manfaatli shartnomalar tuzdi. . Ikki mamlakat fanlar akademiyasilari va ularning institutlari ilmiy aloqalari yoʻlga qoʻyilgan. 2001-yil fevralda Toshkentda ochilgan Rossiya xalqaro ilmiy va madaniy hamkorlik markazi („Roszarubejsentr“)ning vakolatxonasi zimmasiga aniq gumanitar masalalarni hal qilish vazifasi yuklatilgan.1992-yilda Toshkentda oʻz vakolatxonasini ochgan Tatariston ayni paytda Oʻzbekiston va Rossiya mintaqalari oʻrtasidagi muvaffaqiyatli sheriklikning namunasidir. 2021-yil yakuniga koʻra, ikki respublika oʻrtasidagi savdo aylanmasi qariyb 200 million dollarni tashkil etgan, bu oʻtgan yilga nisbatan 23,5 foizga koʻpdir2022-yilda Rossiya Oʻzbekistonning asosiy sarmoyaviy hamkori boʻlib qoladi[3]. Koʻp yillar davomida „LUKOIL“, „Gazprom“, „Tatneft“, „chet el“, „KAMAZ“, „Bilayn“ va boshqa yirik rus futbolchilari mamlakat hududida boʻlgan[4]. 2019-yildan 2022-yil noyabrigacha Rossiya korxonalari soni 1828 tadan 2919 ta sanoat ob'ektiga koʻpaydi. Chet el kapitali ishtirokidagi korxonalarning umumiy sonida Rossiya Federatsiyasining ulushi -19,3% ni tashkil qiladi.Bugun Tataristonning yirik ishlab chiqarish korxonalari va kompaniyalari Oʻzbekistonda oʻz faoliyatini rivojlantirmoqda. Masalan, „KAMAZ“ Oʻzavtosanoat bilan birgalikda oʻz mahsulotlari uchun yuk tashuvchi transport vositalari va butlovchi qismlar ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻygan. Neft va gaz sohasida „Tatneft“ni alohida eʼtirof etish mumkin. Bu kompaniyaning respublikada bir nechta yoqilgʻi quyish stantsiyalari va Oʻzbekneftgaz bilan bir qator istiqbolli qoʻshma loyihalari mavjud. Ushbu ishlab chiqarishlarning barchasi Oʻzbekiston manfaati uchun ishlaydi, yangi ish oʻrinlari yaratadi va aholi farovonligini oshiradi.2022-yilda Oʻzbekiston va Rossiyaning iqtisodiy hamkorligi yangi bosqichga koʻtarildi. 15-sentyabr kuni mamlakatlar rahbarlari muzokaralar davomida bir qator aniq yoʻnalishlar boʻyicha hamkorlikni rivojlantirishni nazarda tutuvchi keng qamrovli strategik hamkorlik toʻgʻrisida deklaratsiya tuzdilar: siyosiy, harbiy-texnik, huquqiy, savdo-iqtisodiy, atom-energetika, mintaqalararo, transport, madaniy-gumanitar, moliya-bank sohalarida. Bundan tashqari, uchrashuv doirasida mashinasozlik, kimyo, neft-kimyo va geologiyada 4,6 milliard dollarlik investitsiya shartnomalari toʻplami imzolandi. Shuningdek, Rossiya va Oʻzbekiston rahbarlari soʻnggi yillarda ularning hamkorligi „misli koʻrilmagan darajada yuqori darajaga koʻtarilganini“taʼkidladilar. Oʻtgan yil va joriy yilning etti oyi yakunlariga koʻra tovar aylanmasining oʻsishi 30 foizdan oshdi.Harbiy-texnik hamkorlik rivojlanmoqda. Ushbu sohadagi asosiy ikki tomonlama hujjat Rossiya Federatsiyasi va Oʻzbekiston Respublikasi oʻrtasida harbiy va harbiy-texnik sohalarda har tomonlama hamkorlikni yanada chuqurlashtirish toʻgʻrisidagi shartnoma boʻlib, 1999-yil dekabr oyida 2001-yil may oyida imzolangan. chegara masalalari boʻyicha hamkorlik toʻgʻrisida davlatlararo shartnoma, oʻsha yilning oktyabr oyida Rossiya havo kuchlari, havo mudofaasi qoʻshinlari va Oʻzbekiston havo kuchlarini ikki mamlakat havo hududi xavfsizligini taʼminlash uchun birgalikda ishlatish toʻgʻrisida davlatlararo bitim tuzildi. 2001-yil iyun oyida harbiy-texnik hamkorlikni muvofiqlashtirish maqsadida Rossiya-Oʻzbekiston ishchi guruhi tuzildi. 2007-yil may oyida uning sakkizinchi yigʻilishi Moskvada boʻlib oʻtdi.2021-yil 27-aprelda Oʻzbekiston Mudofaa vazirlari Bahodir Qurbonov va Rossiya Sergey Shoygu 2021—2025-yillarda harbiy sohada strategik sheriklik dasturini imzoladilar. Bunday dastur birinchi marta hamkorlikning erishilgan sur’atini qoʻllab-quvvatlash maqsadida ishlab chiqilgan. Uchrashuv doirasida Vazirlar xalqaro va mintaqaviy xavfsizlik, harbiy va harbiy-texnik hamkorlik masalalarini muhokama qildilar. Bundan tashqari, Sergey Shoygu Oʻzbekistonga fashizm ustidan qozonilgan gʻalabaga mamlakat xalqining qoʻshgan hissasi toʻgʻrisida arxiv hujjatlarini taqdim etdi.Shavkat Mirziyoyev 2021-yil 17-mart kuni Rossiyaning favqulodda va muxtor elchisi Vladimir Tyurdenevni mamlakatdagi diplomatik missiyasi yakunlangani munosabati bilan qabul qildi. Rossiyaning Oʻzbekistondagi diplomatik vakolatxonasiga 11 yildan ortiq vaqt mobaynida rahbarlik qilib kelayotgan elchi Vladimir Tyurdenevning ikki tomonlama doʻstlik, strategik sheriklik va ittifoqchilik munosabatlarini mustahkamlash, mamlakatlar oʻrtasidagi koʻp qirrali hamkorlikni kengaytirishga hissa qoʻshganShavkat Mirziyoyev 2021-yil 5-aprel kuni xalqaro „Innoprom“ sanoat koʻrgazmasida ishtirok etish uchun Toshkent shahrida boʻlib turgan Rossiya sanoat va savdo vaziri Denis Manturov boshchiligidagi delegasiyani qabul qildi. „Innoprom“ Rossiya hukumati tomonidan iqtisodiyotning turli tarmoqlarida texnologiyalar va zamonaviy ishlanmalarni birgalikda ilgari surish maqsadida oʻtkazib kelinayotgan eng yirik koʻrgazma hisoblanadi. Ushbu tadbir Oʻzbekistonda birinchi marta oʻtkazilgan.