1 Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети Ишмуратов Х. К., Ҳамроев Р. К. Техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш усулларининг технологик асослари (монография)

 
5.8-расм. Дастгоҳ ёрдамида шлицаларни таъмирлаш: 1-шлица, 2-
ролик, 3- қолип, 4- суппорт, 5-патрон. 
Шлицаси 1 кам ейилган валлар токарлик дастгоҳининг патрони 5 га 
ўрнатилиб, қиздирилади ва суппорт 4 га ўрнатилдган ролик 2 орқали 
пластик деформацияланади (5.8-расм). Ҳосил бўлган чоклар пайвандланиб, 
тозаланади ва унинг сиртини номинал ўлчамгача ишлов берилади. 
Вал ва ўқлардаги резбаларни таъмирлаш. Улардаги яроқсиз ҳолга 
келиб қолган резбалар метал билан қопланиб, токарлик дастгоҳларида 
резбалар қайта ўйилади (5.9- расм). 
5.9-расм. 
Дастгоҳ 
ёрдамида 
резбали 
ўйиш:1- 
дастгоҳнинг 
патрони, 2- детал, 3- резба ўйгич, D
0
- 
резба ўйилган резбанинг диаметри, 
D
1
- деталнинг дастлабки диаметри, 
D
2
- эритиб қопланган металнинг 
диаметри. 
  
Кам 
шикастланган 
резбалар, 
метчик (ички) ёки лерка (ташқи) лар 
ёрдамида қайта очилади. Ўриндиқларни таъмирлаш. Валларнинг ейилган 
ўриндиқларини эритиб қуйиш (флюс қатлами остида, тебранма ёйли ва 
ҳоказо), галваниқ қопламалар, металлаштириш, чанглатиб қоплаш, электр 
учқунли ва электромеханиқ ишлов бериш билан, шунингдек, полимер 
қопламалари ёрдамида тикланади. 
 
 

---

124 
5.3 Тишли узатмаларни таъмирлаш. 
Тишли ғилдираклар углеродли ва легирланган (30ХГТ, 40Х, 20ХҲМ) 
пўлатлардан ясалиб, улардаги тишларнинг қаттиқлиги 50–60 НРК даражага 
етгунча термик ишлов берилади. 
Тишли ғилдиракларда қуйидаги: тишлар эни ва бўйини ейилиши ҳамда, 
уларнинг сиртини толиқиши, ёрилиши, тирналиши, синиши, бир томонга 
қийшайиши каби нуқсонлар бўлади. Модули 6 гача бўлган ғилдирак тишлари 
махсус индикаторли асбоб ёрдамида ўлчанади (5.10 - расм). 
Текшириладиган тишли ғилдирак 1 махсус мосламага ўрнатилади. 
Майдонча 3 ни горизонтал ҳаракатлантириб, вертикал тишнинг тўғрисига олиб 
келинади ва ундаги тишни қамровчи маслама бурагич 4 орқали винт 5 буралиб, 
тишга киритилади.