1. ЎЗбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Материал: Меҳнат таълими фанидан ўқув дастури(1-9 синфлар). 
Жиҳозлар: ДТС, НУД, маъруза матни. 
Амалий ишни бажариш юзасидан методик кўрсатмалар: 
1. 5 – 9 синф ўқув дастурининг мазмунини тушунган ҳолда ўқиб чиқинг. 
2. Йўналишлар ва улар ичида ўтиладиган бўлимларни ва бўлимлар ичидаги 
мавзуларни аниқланг. 
3. Йўналишлар синфлар бўйича бир хил, лекин мазмуни ҳар хиллигини 
изоҳланг. 
4. Бўлимлар бўйича ўқувчиларга берилган назарий билимлар моҳиятини 
жадвалга ѐзинг. 
№ 
Син
ф 
Йўналиш 
Йўналиш 
таркибига 
кирувчи 
мавзулар 
Иш мавзулари бўйича 
шакллантириладиган 
билимлар 
Касблар 
(ушбу 
графа 
талабалар 
томонида 
тўлдирила
ди) 

---

151 
1 
5 
1.Технология 
ва дизайн. 
Металга 
ишлов бериш 
технологияси
: 
1. Умумий 
тушунчалар 
Металга ишлов бериш 
устахонасининг тузилиши. 
Металга ишлов беришда 
хавфсизлик 
техникаси 
қоидалари, 
металнинг 
турмушда 
ва 
ҳалқ 
хўжалигидаги 
аҳамияти, 
турлари, 
соҳалари, 
метални ташқи кўриниши 
ва ўзига хос хусусияти. 
2. Асбоб - 
ускуналар ва 
улардан 
фойдаланиш. 
Чилангарлик дастгоҳи ва 
қўлда 
ишлов 
бериш 
асбоблари, арра, болға 
ҳамда бошқа асбоблар. 
3. Машина, 
механизм 
станоклар ва 
улардан 
фойдаланиш. 
Металга ишлов бериш 
станоклари ва улар ҳақида 
тушунча. Машиналарнинг 
асосий қисмлари. 
4. 
Маҳсулотлар 
ишлаб 
чиқариш 
технологияси. 
Металга ишлов бериш 
технологияси 
элементлари. 
Метал 
буюмларни 
бириктириш 
турларитурлари 
(ҳаракатсиз 
ва 
ярим 
ҳаракат). Металга ишлов 
беришдаги касблар. 
Ёғочга 
ишлов бериш 
технологияси
:
1. Умумий 
тушунчалар 
Ёғочга 
ишлов 
бериш 
устахонасининг
тузилиши, 
ѐғочни 
турмушда 
ва 
ҳалқ 
хўжалигидаги аҳамияти, 
тузилиши, 
турлари, 
белгилари. Дурадгорликда 
ишлатиладиган 
ѐғочлар. 
Маҳаллий 
ҳудудда 
ўсадиган дарахтлар ва 
улардан 
олинадиган 
ѐғочлар. 
2. Асбоб - 
ускуналар. 
Мосламалар 
ва улардан 
фойдаланиш. 
Дурадгорликда 
ишлатиладиган 
қўл 
асбоблари 
тузилиши, 
вазифаси, 
ишлатилиши, 
асбоб-ускуна 
ва 

---

152 
мосламаларни 
ишга 
тайѐрлаш. 
3. Машина, 
механизм, 
станоклар ва 
улардан 
фойдаланиш. 
Ёғочга ишлов берадиган 
станоклар тузилиши ва 
улар ҳақида тушунчалар, 
машиналарнинг 
асосий 
қисмлари.
4. 
Маҳсулотлар 
ишлаб 
чиқариш 
технологияси. 
Дурадгорлик буюмларини, 
деталларини тайѐрлаш ва 
бирикмалар 
ҳақида 
маълумот бериш. Ҳалқ 
ҳунармандчилиги 
элементлари, 
касблар 
ҳақида маълумот бериш. 
2. Сервис 
хизмати 
(пазандачили
к асослари) 
1. Умумий 
тушунчалар 
Пазандачилик 
тарихи, 
хавфсизлик 
техникаси, 
озиқ-овқат 
маҳсулотларини, озуқавий 
қийматининг 
инсон 
организми учун аҳамияти. 
2. Асбоб - 
ускуналар ва 
улардан 
фойдаланиш. 
Ўзбек 
миллий 
ошхонасининг ўзига хос 
хусусиятлари 
ва 
ривожланиши. Санитария-
гигиена 
қоидалари 
(шахсий ҳам). 
3. Технологик 
жиҳозлар ва 
улардан 
фойдаланиш. 
Плита, музлатгич, идиш-
товоқ, ювиш мосламаси, 
ишхона столи, қурутгич 
мосламаси, 
шкафлар 
ҳақида умумий тушунча 
бериш. 
4. Таом 
тайѐрлаш 
технологияси. 
Тухум ва унинг озиқавий 
қиймати, 
пишириш 
усуллари, 
дастурхонга 
тортиш қоидалари. 
(газламага 
ишлов 
бериш 
технологияс
и) 
1. Умумий 
тушунчалар 
Хавфсизлик 
техникаси 
қоидалари ва санитария-
гигиена 
талаблари. 
Толалар ҳақида маълумот. 
Табиий 
толали 
газламалардан пахта зиғир 
толаларидан 
тўқилган 
газламалар ва уларнинг 

---

153 
хусусиятлари. 
2. Асбоб – 
ускуналар, 
мосламалар ва 
улардан 
фойдаланиш. 
Қўлда 
бажариладиган 
ишлар 
ва 
уларни 
бажаришда 
ишлатиладиган 
асбоб-
ускуналар ҳақида умумий 
маълумот бериш.
3. Машина, 
механизм, 
станоклар ва 
улардан 
фойдаланиш. 
Қўлда 
юритиладиган 
тикув 
машинасининг 
тузилиши 
ва ишлаши. 
Тикув машинасини ишга 
тайѐрлаш ва ипсиз тикиш. 
4. Маҳсулот 
ишлаб 
чиқариш 
технологияси. 
Бичиш ва тикиш ҳақида 
маълумот. 
Масштабли 
линейка ва гавдадан ўлчов 
олиш, фартук газламасини 
чизиш, андоза тайѐрлаш, 
бичиш-тикиш 
ва 
бошқалар. 
3. Қишлоқ 
хўжалик 
асослари. 
1. 
Ўсимликшуно
слик 
Деҳқончилик 
ва 
чорвачиликни 
уйғунлаштириш 
истиқболи. 
Маҳаллий 
ҳудудда етиштириладиган 
экинлар 
турлари 
ва 
парвариш қилиш, кўчат 
тайѐрлаш. 
2. Қишлоқ 
хўжалиги 
асбоб - 
ускуналари
ва улардан 
фойдаланиш. 
Қишлоқ 
хўжалиги 
маҳсулотлари етиштириш 
технологияси 
ва 
техникасига 
оид 
тушунчалар. 
Тупроққа 
ишлов бериш, ўғит солиш, 
уруғчилик, кўчат экиш, 
ўсимликларни парвариш 
қилиш 
ва 
ҳосилни 
йиғиштиришда 
фойдаланиладиган қишлоқ 
хўжалиги 
машиналари, 
ускуналари 
ва 
уларни 
ишлатиш жараѐнлари. 
3. Қишлоқ 
Қишлоқ 
хўжалигида

---

154 
хўжалиги 
машиналари. 
ишлатиладиган 
ерга 
ишлов берувчи машиналар 
турлари 
ва 
асосий 
қисмлари. 
Ишки 
қисмларни 
созлаш 
ва 
ўрнатиш ҳақида асосий 
тушунчалар. 
4. Чорвачилик 
асослари. 
Чорвачилик соҳалари: уй
ва бошқа ҳайвонларни 
парвариш қилишга доир 
бошланғич маълумотлар. 
Изоҳ. Ушбу амалий ишдаги жадвални тўлдириш намуна сифатида фақат 5-синф 
учун бажарилди. 6-7-8-9 синфлар учун талабалар мустақил иш сифатида 
бажарадилар. Жадвални касблар графикасини ҳам тўлдирадилар. 
 
 
 
Ўзбек миллий таомларидан ош таѐрлашни ўргатиш. 
Палов тайѐрлаш жараѐнини уч қисмга бўлиш мумкин; маҳсулотларни 
тайѐрлаш, ѐғни эритиш (ўсимлик ѐғини доғлаш) ва пиѐз, гўшт, сабзини 
қовуриш, гуруч солиш ва пишириш. Дастлаб сабзи, пиѐз, гўшт тайѐрланади.
Сабзи совуқ сувда ювилади, тозаланади, сомонча қилиб тўғралади. Пиѐз юбқа 
ҳалқа шаклида тўғралиб, олдиндан ювилган гўшт майда бўлакчаларга ѐки бир 
нечта катта бўлакларга бўлинади. Гуруч солиш 20-30 дақиқа олдин ювилади ва 
солингунга қадар сувда қолдирилади, сўнгра суви тўкилади. Агар гуруч 
ивитишга бардош бера олмаса, ювулгандан кейин дарҳол солинади. Ёғни 
эритиб қиздириш палов тайѐрлашнинг муҳим ва ҳал қилувчи жараѐни 
ҳсиболанади. Тоза ювилган тоза қозонга керакли миқдорда ѐғ солинади ва 
кучли олвда мунтазам ковлаб туриб эритилади. Жизза тайѐр бўлганда кабкир 
билан олинади ва озгина туз сепилади, пиѐз солиниб исътемолга тайѐрланади. 
Ёғга майда туз сепилганда кучли чирсиллаш ҳосил бўлса ва ѐғнинг юза 
қисмида қора тутун пайдо бўлса, қозонга суяк, пиѐз солиниб қизил ранг пайдо 
бўлгунча қовурулади. Мунтазам ковлаб туриб сабзи солинади. Ва у ярим тайѐр 
бўлгач 200-300 гр илиқ ѐки қайноқ сув қуйилади ва 2-3 дақиқа баъзан кўпроқ 
паст оловда қайнатилади ва гуруч солинади. Гуруч нави ва намлигига қараб
гуруч юзасини 2-3 ѐки 3-4 см қалинликда қоплайдиган қилиб сув қуйилади, 
табга кўра туз солинади ва бир тезисда қайнатилади. Гуруч барча сувни шимиб 
шишгандан кейин, махсус таѐқча билан қозондаги массани бир неча жойи 
тубигача тешилади. Қозондаги ортиқча сув тез қайнаб чиқиши учун шундай 
қилинади. Барча сув қайнаб чиқса, қозон тагида қайнаѐтган ѐғ тешикларда 
шовфоф кўринишни олади шунда ѐқилаѐтган ўтин олиб ташланади( газ 
минимумга пасайтирилади) шундан сўнг гуруч қозон ўртасига теппа қилиб 
тўпланади, буғ чиқиб кетмаслиги учун қозон зич қилиб беркитилади. 20-30 

---

155 
дақиқадан сўнг палов тайѐр бўлади сўнгра қозон очилиб масса 
аралаштирилади ва дастурхонга тортилади. 
Бажарилган ишлар ва олинган натижалар ҳақида ҳисобот олинади.