10. Amaliy o’quv mashg’ulotlarning o’qitish texnologiyasi Mavzu

3-bosqich. Yakuniy bosqich (10 daq.)	Mashg’ulot yakuni 3.1. Faol ishtirok etgan o’quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi va rag’batlantiradi. Uyga vazifani berilishi: 3.1. Kelgusi mashg’ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo’riqnoma beriladi
Savollar beradilar Vazifani yozib oladilar.

1-Ilova
Fan bo’yicha o’quvchilarni o’zlashtirish, baholash mezonlari

Nazorat shakllari			Jami ballar
O’quv yilining 1-yarim yilligi uchun. 1. Joriy baholash (30ball): a) Tinglovchining ma’ruza va amaliy mashg’ulotdagi aktivligi; 10ball b) Uy vazifasini bajarish; 10ball v) Berilgan topshiriqlarni bajarishi (referat, jadvallar, slaydlar tayyorlash va h. k.) 10ball		30 ball
2. Oraliq nazorat (nazorat ishi va testlar o’tkazish) 2-ta			20 ball
3. Yakuniy nazorat (yozma ish, test va boshqa turdagi nazoratlarni o’tkazish)			30 ball
Jami:			100 ball
O’zlashtirish ko’rsatkichlari	Baho
85,01 – 100	“A’lo”
70,01 – 85	“Yaxshi”
55,01 – 70	“O’rta”
55 gacha	“Qoniqarsiz”

2-Ilova
Tezkor so’rov savollari.

1. 
   Hujjat tahrirlash nima?
   
2. 
   Almashinish buferi nima?
   
3. 
   Belgilangan matndan nusxa olish uchun qaysi klavishalardan birgalikda foydalaniladi?
   
4. 
   Belgilangan matndan nusxani qo’yish uchun qaysi klavishalardan birgalikda foydalaniladi?
   
5. 
   Simvollarni formatlash uchun qanday parametr va operatsiyalar mavjud?
   

3-Ilova
Yangi o’quv ma’lumotning slaydli taqdimoti.

Mavzu: Microsoft Word matn muxarririda fayl yaratish, matnli axborotlar bilan ishlash, tahrirlash, tartiblash, saralash saqlash chop etish.
Tadqiqatlarda biologik va klinik axborotni boshqarishni qo‘llanishi nihoyatda keng. Klinik axborotni boshqarish tizimi bevosita kommunikatsion tarmoqning katta qismini tashkil etadi. Shifokorlar kerakli ma’lumotlarni qidirishda ushbu tizimga tayanadilar. Bunda axborot almashinuvining elektron jihatlarini o‘rganganda quyidagilarga to‘xtalib o‘tamiz.
Har bir jarayonning samarali va natijaviy bo‘lishini ta’minlashda uning tartibli, tizimli tashkil etish, texnik vositalardan, amaliy ko‘nikmalardan to‘g‘ri foydalanish maqsadli hisoblanadi. Sababi biotibbiy informatika savollari bilan shug‘ullanuvchilar uchun tizimli ishlash natijaviy maqsadga erishishni ta’minlaydi. Biotibbiyot hamda biotibbiy informatikaning integratsiyasi masalalari konseptual hisoblanadi. Sababi bu ikki fan aynan bir masalani yechishga qaratilgandir. Bunda malakali, o‘z ishining mohir ustasi bo‘ladigan kadrlarni o‘rgatish va yetishtirishni maqsad qilib olingan. Malakali kadrlar esa mavjud resurslarni to‘g‘ri baholay bilgan holda tajribada to‘g’ri qo‘llay bilishi ham kerak. Bu masalani hal etishda ularga biotibbiy hisoblashlar qo‘l keladi. Tajribaning ortishi, kompyuter bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri muloqot qila olish esa tartiblangan faoliyat yuritishni talab etadi. Aynan shu jihatdan jarayonlarni o‘rganish va hal etishda algoritmning to‘g‘ri tuzilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi.¹
Tabiiy til – odamlar munosabatidagi asosiy vosita hisoblanadi. Biotibbiyotda hamda sog‘liqni saqlashda birinchi bilim va ma’lumotlar xuddi ilmiy adabiyotlardagi maqolalardek, tizimdagi hisobotlar hamda matnli ma’lumotlar ombori tarmog‘i matn shaklida bo‘ladi. Tibbiyot idoralarida asosan hisobotlarni aytib berishdagi izohlarga qo‘yiladi
Matnda agar qimmatli ma’lumotlar mavjud bo‘lsa, u yana kompyuter qayta ishlash uchun javobgar bir shaklda emas, balki tabiiy xususiyatlari va til o‘zgaruvchanlikni sezilarli darajada idora qilish qiyin matnlar bo‘lgan, standartlashtirilgan ma’lumotlarni ko‘proq foydali avtomatlashtirilgan ilovalardan foydalanish, qo‘l ishlari sezilarli miqdorda qo‘llash, tizimli yoki kodlangan vakolatxonasi matn ma’lumotlarni aks ettirishga bag‘ishlangan. Kasalxonada kodlanadigan ma’lumotlar shu yilda tashxis va tartib mos billing kodlari tayinlash, ilmiy maqolalarni asosiy mavzular bo‘yicha tanlash, vakilga ishonib topshirilgan tibbiyot mos shartlarini Milliy kutubxonada indekers va ma’lumotlar bazasida joylashtirish, murabbiylarning genom va fenotipik organizmlar haqidagi ma’lumotlarni adabiyotshaklida saqlashdir.
Tabiiy tillarni qayta ishlash (NLP) biri yuqori ishonchliligi va qonuniylik bilan matn ma’lumotlarni tegishli avtomatlashtirilgan texnik vositalardan foydalanishga imkon beruvchi tomonidan bu muammolarni bartaraf qilish hisoblanadi.
NLP boshqa maqsadi ilmiy bilim, sifatini yaxshilash va sog‘liqni saqlash va tibbiy yordam iste'molchilar va bemorlarning harajatlarini o‘z ichiga oladi.
Kodlangan ma’lumotlardan klinik parvarishlash orqali to‘plangan axborotlar, ilmiy adabiyotlarda yoki Internetdagi chop etilgan matnlaning katta miqdori, saqlangan, matnda uzatiladigan axborotlardan baza tashkil tashkil etish va yangi hodisalarni kashfiyotlarga targ‘ib qilish maqsadida yanada kuchaytirilishi mumkin. Dastlab, individual bemorlarni parvarishlash maqsad qilib olingan bo‘lsa, keginchalik har bir bemorning tibbiy tarixi haqida ma’lumot, davodan avvalgi holat va davodan kegin bu jarayonning samaradorligini qiyosiy o‘rganish va ularni kompyuteda zamonaviy ilm-fan rivoji asosida tahlil qilish, joriy muammolarning echilishiga sabab bo‘ldi (ular: kasallikning fenotip ta’rifi, klinik tadqiqotlar, kasallik va farmakanadzora tushunish uchun gipoteza ). Adabiyot uchun NLP ilmiy kashfiyotlari va axborotlar orqali xuddi shu natijalarni aniqlash, ular yordamida to‘liq tahlil qilish uchun zarur bo‘lgan xonaga kirish orqali yuqori darajasini tezlashtirilishi mumkin
Shifokorlar uchun, elektron tibbiy yozuvlarni orqali bemorlarni o‘zaro va individual qo‘llab-quvvatlash mumkin. NLP davolash jarayonida bemor tashhislari va tahlillari asosida jadval tuzish va ko‘p yozuvlari, hisobotlar bo‘ylab tarqalgan ma’lumot integratsiya va kasal haqida tegishli dalillarni ta’kidlash tuziladi.Vaqt davomida parvarishlashdan so‘nggi o‘zgarishlar, NLP orqali saqlangan yozuvlardan olingan axborot EHR yordamida qaror qabul qilishga yordam berishi mumkin. Sog‘liqni saqlash mutaxassislari ma’lumot hujjatlashtirishni, yuqori sifatli izohlar NLP asoslangan usullar yordamida amalga oshirilishi mumkin.²
Kompyuterdan foydalanuvchi ko’pincha u yoki bu hujjatlarxatlar, maqolalar, xizmat yozuvlari, hisobotlar va boshqa materiallarini tayyorlash zaruriyatiga duch keladi. Hujjatlarni yuqori sifatda bosib chiqarilishini ta‘minlash yoki katta hajmdagi murakkab hujjatlar, jurnallar yoki kitoblarni tayyorlash uchun foydalanuvchiga Microsoft Word matn muharriri dasturlaridan foydalanish qulaydir.
Ushbu Microsoft Word matn muharrirning imkoniyatlarini quyida keltirilgan ba‘zi amallardan ham bilish mumkin:

• 
  matnni terib tayyorlash va faylga ko’rinishida saqlash;
  
• 
  matnga qo’shimcha kiritish, chiqarib tashlash, qatorlar, matn qismlarini almashtirish va matnni tekislash;
  
• 
  matnni turli shriftlarda bezash, orfografiyasi va grammatikasini tekshirish, boblar tayyorlash, matnni sahifalarga bo’lib tashlash;
  
• 
  formula va jadvallar bilan ishlash hamda ularning chegalari va ichki rangini tanlash;
  
• 
  matnli hujjatlarga formulalar kiritish, so’z va jumlalarni izlash va almashtirish, rasmlar chizish va matnga sodda bezaklar kiritish;
  
• 
  elektron pochta qutisidan olingan xabalarni tahrirlash va boshqa imkoniyatlar kiradi.
  

Muharrir (lotin tilida–tartibga keltirilgan) kompyuter obyektlari (matn, jadval, grafik, dastur) bilan ishlashni amalga oshiruvchi dasturiy ta‘minot tizimidir.
Matnli hujjat tayyorlaydigan dasturiy guruhni asosan ikkiga ajratish mumkin. Matn muharriri va matn protsessori.