10 мавзу. Инновацион фаолиятни молиялаштириш

Грантлар, олий таълим муассасаларининг маблағлари ҳисобига молиялаштириш стратегияси

“Бизнес-фаришталар”ни шартли равишда уч гуруҳга бўлишимиз мумкин:

• “Бизнес-фаришталар”ни шартли равишда уч гуруҳга бўлишимиз мумкин:
• 1. Илм-фан ёки технологик бизнесда ишлаш тажрибасига эга бўлган, бизнесга нафақат пул, балки ўзининг тажрибаси, билими, бизнес-алоқаларини ҳам сармоя сифатида киритувчилар, бу лойиҳанинг муваффақиятга эришиш имкониятларини сезиларли даражада оширади;
• 2. Йирик корпорациялар ёки бизнес гуруҳларнинг манфаатларини ифодаловчилар. Лойиҳанинг муваффақиятли чиқиши шароитида улар ўзлари вакиллик қилаётган компаниянинг бизнеси билан ўртоқлашадилар;
• 3. Ўз фаолиятини эндигина бошлаётган бизнес фаришталари. Улар бу борада “ўтмиш”га ва тажрибага эга бўлмасаларда, ривожланиш борасида катта салоҳиятга эгалар.

Ўзбекистонда “бизнес фаришталар”нинг иновацион лойиҳаларни молиялаш-тириш амалиёти деярли мавжуд эмас, бунинг учун вазият аллақачон пишиб етилган бўлсада, ташкилий-ҳуқуқий база тўлақонли ишлаб чиқилмаганлиги боис, бу соҳа бугунги кунда оқсаяпти.

3. Венчур капитали компанияни ривожланишининг кейинги босқичларида молиялаштиришнинг асосий манбаи сифатида

• Венчур капитали ёки венчурли молиялаштириш атамалари инглизча “venture” сўзидан олинган бўлиб “юқори рискли янги корхона, фаолият тури”маъносини англатади (4).
• Венчурли корхона деб кичик 3-5та юқорималакали мутахассислардан (олимлар, кашфиётчилар ва менеджерлардан) иборат илмий-изланиш корхонаси тушунилади.
• Венчурли инвестор сифатида ушбу кичик венчур корхонасини акциядорлик капиталига(акцияларни сотиб олиш йўли билан ёки инвестицион кредит бериш орқали) ўз инвестицияларини узоқ муддатга, келажакда юқори даромад олиш мақсадида киритадиган инвесторлар тушунилади.
• Улар махсус венчур фондлари, йирик корпорациялар, банклар ёки ўз жамғармаларига эга бўлган жисмоний шахслар ҳам бўлиши мумкин.

Шундай қилиб, венчурли молиялаштириш акцияларга эгалик қилиш шаклида ёки инвестицион кредит бериш орқали инновацион лойиҳани инвестициялаб, маълум корхонани молиявий қўллаб-қувватлашда, бошқа манбалардан фойдаланиш мумкин бўлмаган шароитда инновацияларга хаётийлик бахш этадиган молиялаштириш усулидир. Венчурли инвестор ўз маблағларини фонд биржасида акциялари эркин савдода бўлган корхоналарга эмас, балки барча акциялар маълум юридик ва жисмоний шахслар ўртасида тақсимланган корхоналарга киритишни афзал кўради.

• Шундай қилиб, венчурли молиялаштириш акцияларга эгалик қилиш шаклида ёки инвестицион кредит бериш орқали инновацион лойиҳани инвестициялаб, маълум корхонани молиявий қўллаб-қувватлашда, бошқа манбалардан фойдаланиш мумкин бўлмаган шароитда инновацияларга хаётийлик бахш этадиган молиялаштириш усулидир. Венчурли инвестор ўз маблағларини фонд биржасида акциялари эркин савдода бўлган корхоналарга эмас, балки барча акциялар маълум юридик ва жисмоний шахслар ўртасида тақсимланган корхоналарга киритишни афзал кўради.

Мамлакатимиз иқтисодчи-олимларидан А.Узоқов ва бошқа ҳаммуаллифлар томонидан тайёрланган ўқув қўлланмада венчурли молиялаштиришга қуйидаги таъриф бериб ўтган эдилар «Венчурли молиялаштириш – бу молиялаштиришнинг шундай турики, бунда венчур капитали эгалари ва компания эгалари юқори рискли (хатарли) ва юқори даромадли лойиҳаларни амалга ошириш бўйича хамкорлик қиладилар.