10-Mavzu. Tuproqlarning ahamiyati va uni muhofaza qilish reja: Tuproqning tabiatdagi roli. Tuproqning jamiyat hayotidagi ahamiyati

Unga qarshi kurashishning mohiyati ushbu tuzlar yuvilib, yer osti suvlari kollektor – drenajlar orqali chiqarib yuborilishi bilan bog‘liq.
Tuproq unumdorligini oshirish maqsadida tuproqqa solingan mineral о‘g‘itlarning ma’lum qismlarini о‘simliklar о‘zlashtirishga qodir (azot va kaliy о‘g‘itlarning о‘simliklar tomonidan о‘zlashtirish koeffitsiyenti 30 %, fosforli о‘g‘itlarniki 12-15 %). Qolgan qismi tuproqda, grunt suvlari va qishloq xо‘jalik ekinlari tanasida tо‘planadi. Pestitsidlar (DDT – dixlordifeniltrixlor eten) tuproqda 15-50 yil saqlanishi mumkin.
Tuproqlarni muhofaza qilishda buzilgan yerlarni yaxshilash – rekultivatsiya ishlari muhim hisoblanadi. U ikki bosqichda amalga oshiriladi: 1) texnik rekultivatsiya, 2) biologik rekultivatsiY.
Dunyo mamlakatlarining kо‘pchiligida yerdan foydalanishni tartibga solish, oqilona foydalanish va tuproq muhofazasining huquqiy asoslari ishlab chiqilgan. О‘zbekiston Respublikasida ,,Yer kodeksi”, ,,Davlat yer kadastri tо‘g‘risida”gi qonunlar va boshqa qonun osti hujatlari yaratilgan va amaliyotga tadbiq etilmoqda. Xususan О‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining alohida moddasida keltirilgan.
Nazorat uchun savollar:

1. 
   Tuproqning tabiatdagi roli nimada?
   
2. 
   Tuproqning litosfera uchun qanday ahamiyati bor?
   
3. 
   Tuproq atmosferaga qaysi yо‘llar orqali ta’sir kо‘rsatadi?
   
4. 
   Tuproq bilan gidrosfera о‘rtasidagi bog‘liqlikni tushuntiring?
   
5. 
   Tuproqning jamiyat – iqtisodiyotdagi ahamiyatini izohlang.
   
6. 
   Inson hayotida tuproqning о‘rni nimada?
   
7. 
   Tuproqning tarbiyaviy jihatlarini yoriting.
   
8. 
   Eroziyaning turlari va sabablarini tushuntiring
   
9. 
   Tuproq nima uchun muhofazaga muhtoj?
   
10. 
    Tuproq muhofazasiga oid nimalarni bilasiz?
    

1^ Krasilnikov, P., Carre, F. & Montanarella, L. (eds.) Soil geography and geostatistics. European Communities, 2008.