11- amaliy mashg‘ulot. O‘lchov vositalarini kalibrlash Tashkiliy qism

standartlarni zarur qiladi. 
5.
1. Asbob ushlagich yoki tirgakka to'g'ri joylashtirilganligiga ishonch hosil 
qiling. 
2. Asbobni uy holatiga yoki boshqa oldindan belgilangan mos yozuvlar 
nuqtasiga ko'chirish orqali mashinani uyga o'tkazing. 
3. Ish qismiga yoki mos yozuvlar yuzasiga nisbatan asbob uchining holatini 
tekshirish uchun terish ko'rsatkichidan foydalaning. 
4. Asbob balandligini kerak bo'lganda mashina boshqaruvlari yordamida yoki 
asbob ushlagichini jismoniy sozlash orqali sozlang. 

---

5. Asbob kerakli nol holatiga kelgandan so'ng, ish paytida har qanday harakat 
yoki siljishni oldini olish uchun uni xavfsiz tarzda qulflang. 
 
Shuni ta'kidlash kerakki, asbobni nol holatida saqlashning o'ziga xos tartibi 
ko'rib chiqilayotgan asbob, mashina va dastur turiga qarab farq qilishi 
mumkin. 

---

12- Amaliy mashg‘ulot.
O‘lchash birxilligini taminlash bo‘yicha standartlarni o‘rganish 
 
1. Tashkiliy qism 
Ishning maqsadi:
O‘lchashlar birliligi hozirgi zamon metrologiya faoliyatidagi asosiy 
tushunchasi bo‘lib hisoblanadi va o‘lchashning shunday holatini tavsiflaydiki, unda 
o‘lchash natijalari kattaliklarni qonunlashtirilgan birliklarida ifodalangan ularning 
xatoliklari esa berilgan ehtimollik bilan o‘rnatilgan chegarada bo‘ladi. 
O‘lchashlar birliligini ta’minlashning ilmiy asosi bo‘lib o‘lchashlar 
to‘g‘risidagi “Metrologiya” fani hisoblanadi. Hozirgi zamon metrologiya 3 
bo‘limdan iborat: 
− nazariy metrologiya; 
− qonuniy metrologiya; 
− amaliy metrologiya;
O‘lchashlar birliligini ta’minlash tizimining texnikaviy asoslari bo‘lib 
hisoblanadi: 
− Milliy etalonlar kompleksi bo‘lib ularga kattalik birliklarini takrorlash va saqlash 
uchun mo‘ljallangan. 
− O‘lchash vositalari va o‘lchashlarni bajarish usularining qonuniyligini o‘rnatish 
tizimi. 
− Birliklar o‘lchashligini etalonlardan ular bilan o‘zaro bo‘ysunishda bo‘lgan 
o‘lchash vositalariga uzatish tizimi. 
Tizimning tashqiliy asosi bo‘lib, O‘zbekiston metroxizmati hisoblanadi, 
Davlat metrologiya xizmati va yuridik shaxslarning metrologiya xizmatidan tashqil 
topgan.
Tizimning qonuniy asosi bo‘lib O‘zbekiston Respublikasining 
“Metrologiya to‘g‘risida”dagi qonuni hisoblanadi. 
Metrologiya xizmatining raxbariy va yetakchi markazi bo‘lib metrologiya 
bo‘yicha milliy organ O‘zstandart hisoblanadi. O‘zbekiston standartlashtirish, 
metrologiya va sertifikatlashtirish agentligi (“O‘zstandart agentligi”)ning tashqiliy 
tuzilishi 1-rasmda, “O‘zstandart” agentligi markaziy apparatining tuzilmasi 2-
rasmda ketirilgan. 
Vazirlar Mahkamasining 2004 yil 5 avgustdagi 373-son «O‘zbekiston davlat 
standartlashtirish, metrologiya va seritifikatlashtirish agentligi tuzilmasini 
takomillashtirish va uning faoliyatini tashqil etish to‘g‘risida”gi qarorinning 3-
ilovasida “O‘zstandart” agentligi to‘g‘risida nizom keltirilgan. 
“O‘zstandart” agentligi tuzilishi quyidagilar kiradi: 

Xududiy standartlashtirish va metrologiya boshqarmalari (3-rasm); 

Respublika sinov va sertifikatlashtirish markazi hamda uning xududiy sinov 
va sertifikatlashtirish markazlari; 

Metrologiya xizmatlari ko‘rsatish markazi; 

Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish ilmiy-tadqiqot instituti 
(4-rasm); 

Milliy etalonlar markazi (5-rasm); 

---


Shtrixli kodlashtirish markazi ; 

Axborot-ma’lumotlar markazi ; 
Yuridik shaxslarning metrologiya xizmati Davlat boshqaruv organlari, 
birlashmalar va tashqilotlar tomonidan zaruriy xollarda “Bosh metrologiya xizmati” 
yoki “Asos metroogiya xizmati” shaklida ochilishi mumkin. 
O‘lchashlar birliligini ta’minlash tizimining me’yoriy-xuquqiy asosi bo‘lib 
O‘zbekistonda o‘lchovlar birliligini ta’minlash Davlat sistemasining hujjatlar 
kompleksi hisoblanadi. 
Bu kompleks tarkibiga xalqaro, davlatlararo va milliy me’yoriy va uslubiy 
hujjatlar kiradi. Bu hujjatlar o‘lchashlar birliligini ta’minlash bo‘yicha qancha, 
me’yoriy va ishlarni bajarish tartibini aniqlaydi, bu esa Davlatning ishlab chiqarish 
va iqtisodiy integratsiyasiga va savdodagi to‘siqlarni bartaraf qilinishga imkon 
beradi.