11-mavzu. Korporativ boshqaruv organlari

Kompaniya Kodekslari nima uchun kerak?
- korxonaning e’lon qilingan qadriyatlari – maqsadlari va vazifalari bilan kompaniya faoliyatini tartibga soladigan qoidalar orasida kо‘prik vazifasini bajaradi;
- tashkilotning maqsadlari va tasavvurlariga aniqlik kiritadi, qoidalar bilan konseptual bog‘lanishni ta’minlaydi;
- barcha xodimlar uchun muhim qо‘llanma va madaniyat institutini rivojlantirishda ilhombaxsh kuchdir;
- о‘rnatilgan qadriyatlar va andozalarni tushuntirishda muhim vosita;
- tadbirkorlik mas’uliyatini oshirish va korporativ rahbariyatni yaxshilashda samarali vosita.
Kodekslar bir nechta turlarga bulinadi:

1. Qadriyatlarga asoslangan Kodekslar;

- kompaniya xodimi yoki vakilining xulq - atvori va harakatlarini belgilab beruvchi ma’lum bir axloqiy tamoyillarni, о‘zini tutish va fikrlash usulini о‘rnatadi;
- AQSH, Kanada, Yevropa, Yaponiya va Lotin Amerikasida samarali qо‘llaniladigan, namuna sifatida tanlangan yagona kodeks. Kanada va Yevropada keng tarqalgan Kodeks turi.

2.Intizom meyorlariga asoslangan Kodekslar;

- ruxsat etilgan va etilmagan holatlarning maqsadli yо‘naltirilgan ta’riflari;
- xodimning xulq - atvori odatda о‘zaro muvofiq ta’riflarning markazida turadi;
- AQShda kam qо‘llaniladi. Dunyoning boshqa hududlarida ham kam qiziqishadi.

3.Kodeks vosita sifatida;

- xodim tomonidan kompaniya xulqiy tamoyillariga qatiy rioya qilishi muvaffaqiyatga erishishning garovidir;

• 
  xodimlar xulq - atvori va bajargan ishlariga qarab baho berishni hamda yuqori ma’naviy andozalar aksiyadorlik kapitalining uzoq muddatli о‘sishining kaliti ekanligiga aksiyadorlarni ishontirishni istaydigan ma’muriyat tomonidan tez - tez ishlatib turiladi.
  

Kompaniyalarning barcha hamkorlar oldidagi majburiyatlari:

- kompaniya xulqiy tamoyillarini tasdiqlash uchun tashkiliy tamoyil sifatida kompaniyaning turli о‘zaro bog‘langan guruhlar bilan munosabatlari bо‘yicha muhokamalardan foydalanish;
- bir vaqtlar bunday turdagi kodekslar Yevropada keng tarqalgan edi; endilikda faqat 30% yevropa kompaniyalari kodekslari matnlari shunday xarakterga ega. Yevropadan tashqaridagi bir nechta kompaniya vositachi usulidan foydalanishadi.
Kodeks xulq - atvorga ta’siri quyidagicha bо‘ladi;
- qoidalarning yо‘lga solishi – kutiladigan fe’l - atvorni tushuntiradigan xujjatlar;
- kutiladigan va muvofiq harakatlarning meyorlari;
- kо‘zgu – agar fe’l - atvor tо‘g‘ri bо‘lsa muvofiqligini tasdiqlaydi;
- kattalashtiradigan oyna – xodimlarni aytilganlarni va bajarilganlarni diqqat bilan tekshirishga rag‘batlantiradi;
- himoya – shubhali hulqiy vaziyatlarda xodimlarga madad beradi;
- kompaniya va xodimlarga keltiriladigan zararning oldini olish uchun xatardan о‘z vaqtida ogoh etadi;
- yong‘inga qarshi tezkor xabar – xodimlarni qoidabuzarliklar haqida axborot berishini rag‘batlantiradi;
- klub – tо‘g‘ri kelmaydigan kodeksning ishlatilish oqibatlarini kо‘rsatadi.