11-mavzu: Rivojlangan o`rta asrlarda Muqaddas Rim imperiyasi

Muz ustidagi jang. Nemis ritsarlari rus yerlariga ham kirishga urindilar. Ular Novgorod va Pskov yerlariga xavf sola boshladilar. Bir vaqtlar (1241 y.) Pskovda hatto Nemis garnizoni bo`lgan, 1242 yil ma’tida Novgorod knyazi Aleksandr Nevekiy Pskov yeridagi nemis otryadlarini tor-mor qilib, Pskov shaharini ozod qildi. 1242 yilning 5 ap’elida CHudg’ ko`lida nemislarning novgorodliklar bilan tarixiy jangi (Muz ustidagi jang) bo`lib, novgorodliklarga yana Aleksandr Nevskiy boshchilik qilgan edi. Rus qo`shinlari nemis ritsarlarini tamomila yengib, ularni rus chegaralaridan ancha tashqariga uloqtirib tashladilar.
‘uclarning orden ustidan qozongan g’alabasi prucsla’ni ham g’ayratga kirgizdi. Prusslar ham bosqinchilarga qarshilik ko`rsatmoqchi bo`ldilar. Ay’im pruss qabilalarining bir qancha chiqishlaridan keyin 1260 yilda prusslarniig va qisman livlarning hamma joyda qo`zg’olonlari bo`lib o`tdi, bu qo`zg’olonlar 80- yillarning yarmidagina bostirildi. Xuddi shu vaqtda litvaliklarga ham orden bilan shiddatli kurash olib borishga to`g’ri keldi, litvaliklarning kurashiga knyazg’ Mindovg (60 – yillar) boshchilik qildi. SHunday qilib, ‘uc halqining Tevton ordeniga qarshi olib borgan kurashi o`z mustaqilligini ana o`sha bosqinchilardan saqlab qolgan qo`shni Boltiq bo`yi halqlarining kurashi bilan qo`shilib ketdi.
Orden davlatining tushkunlikka tushishi. Orden Prussiyani istilo qilgandan keyin, u Polg’shani va Litvani Boltiq dengizidan kesib qo`ygan hamda ularning siyosiy mustaqilligiga xavf-xatar solgan yirik davlatga aylandi. 1346 yilda orden daniyaliklardan Estoniya territoriyasini sotib oldi. Orden yer-mulk- lari endilikda Boltiq dengizining butun janubiy va sharqiy soxillari buylab uzun mintaqa bo`lib yoyilib, to Fin qo`ltig’igacha chuzilib bordi. Ordenning bundan keyingi agressiya qilish xavfi 1386 yilda Polg’sha-Litva uniyasi tuzilishining asosiy sabablaridan bo`ldi. 1410 yilning 15 iyulida polyaklar, litvaliklar va ruslar Gryunvalg’d yonidagi jangda ordenga kattiy zarba yetkazdilar. Gryunvalg’d janggi o`rta ac’ Yevropasi tarixidagi eng yirik janglardan biri bo`ldi. Orden qushinlari safida g’arbiy Yevropadagi 22 mamlakat vakillari jang qildi. Polyaklar, litvaliklar va ruslardan tashqari, boshqa lage’- da Yan Jijka 6oshchiligida ko`pgina chexlar jang qildilar. Yan Jijka keyinchalik guschilarning raxbari bo`lib kolli. Xa’ ikkala tomonda turib jang qilgan qo`shinlarning umumiy soni kariyb 200 ming kishiga yetar edi. SHundan keynn orden davlati orkaga keta boshladi. XV asrning 50-60- yillarida Polg’sha bilan olib borilgan yangi, uzoqqa chuzilgan urush natijasida orden tamomila yakson qilindi va u 1466 yilda Polg’shaga vassal qaram 6ulishga majbur bo`ldi. Ordenning orkaga ketishida tashqi sharoitlardan tashqari (slavyan xalqlari bilan Litvaning birlashib xujum qilishi), bu o`ziga xoc yarim cherkov, yarim dunyoviy feodal davlatning ichki ziddiyatlari ham katta rol o`ynadi. SHaxarliklar bilan orden korporatsiyasi o`rtasidagi jiddiy antagonizm ayniqsa ochiq bilini6 turardi. Dunyoviy ritsarlar boy ruxoniy ritsarlarga, xucucan, magistr va uning kengashi (kapitula) boshliq ordenning yukori tabaqa odamla’iga 6og’liq bo`lib qolishga ham nafrat nazari bilan qarardilar.