12- mavzu. Yo`L QURILISH KORXONASINING ISHLAB CHIQARISH VA RESURS SALOHIYATI HAMDA UNDAN OQILONA FOYDALANISH Yo`llari reja

Fond qaytimi - ishlab chiqarilgan mahsulotning asosiy ishlab chiqarish fondlarining o`rtacha 
yillik qiymati birligiga to`g`ri keladigan miqdori; 
Fond sig`imi - fond qaytimi ko`rsatkichiga teskari ko`rsatkich; 
Fondlarning rentabelligi - asosiy ishlab chiqarish fondlarining o`rtacha yillik qiymati birligiga 
to`g`ri keladigan foyda miqdori. 
Asosiy ishlab chiqarish fondlarini baholash va ulardan foydalanishni tahlil qilishda mehnat va 
ishlab chiqarishning fond bilan qurollanganligi hamda uning yana bir turi - mehnat va ishlab 
chiqarishnng mexanik qurollanganligi kabi ko`rsatkichlarni ham e’tiborga olish lozim. 
Qurilish tashkilotlari asosiy ishlab chiqarish fondlarini yangilab borishni davlat tomonidan qo`llab 
quvvatlash maqsadida O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi hamda Davlat soliq qo`mitasi va 
Arxitektura va qurilish davlat qo`mitasining 2003 yil 14 oktyabrdagi qaroriga ko`ra «Pudratchi 
qurilish tashkilotlari uchun qurilish texnikasi va asbob-uskunalarini sotib olishga yo`naltiriladigan 
mablag`larga soliq solish bazasini kamaytirish qismida daromad (foyda) solig`i bo`yicha 
imtiyozlarni qo`llash tartibi to`g`risida NIZOM» qabul qilindi. 
Nizom O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 12 sentyabrdagi 395-sonli 
"Kapital qurilishda xo`jalik munosabatlari mexanizmini takomillashtirish chora-tadbirlari 
to`g`risida"gi qaroriga muvofiq ishlab chiqilgan va pudratchi qurilish tashkilotlari uchun qurilish 
texnikasi va asbob-uskunalarni sotib olishga yo`naltiriladigan mablag`lar summasiga soliq 
solinadigan bazani kamaytirish daromad (foyda) solig`i bo`yicha imtiyozlarni qo`llash tartibini 
belgilaydi. Unda quyidagilar ko`zda tutiladi: 

---

1. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 12 sentyabrdagi 395-sonli "Kapital 
qurilishda xo`jalik munosabatlari mexanizmini takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risida"gi 
qaroriga muvofiq pudratchi qurilish tashkilotlarini qurilish texnikasi va asbob-uskunalarni sotib 
olishga yo`naltiriladigan mablag`lari 2006 yilning 1 yanvarigacha daromad (foyda) solig`ini 
hisoblashda soliq solinadigan bazadan chiqarib tashlanadi. 
2. Pudratchi qurilish tashkilotlari tomonidan qurilish texnikasi va asbob-uskunalarni sotib olishga 
yo`naltiriladigan mablag`lari buxgalteriya hisobi ma’lumotlari bo`yicha aniqlanadi va 
quyidagilarda hisobga olinadi: 
a) montaj talab etiladigan qurilish texnikasi va asbob-uskunalari kelib tushganda - o`rnatishga 
asbob-uskunalar hisobi schyotida, "O`rnatishga qurilish asbob-uskunalari" hisobidan ajratilgan 
holda; 
b) montaj talab etilmaydigan qurilish texnikasi va asbob-uskunalari kelib tushganda - kapital 
qo`yilmalar hisobi schyotida "qurilish texnikasi va asbob-uskunalarni sotib olish" hisobidan 
ajratilgan holda. 
3. Pudratchi qurilish tashkilotlari tomonidan qurilish texnikasi va asbob-uskunalarni sotib olishga 
yo`naltirilgan mablag`lari summasi haq to`langan va pul tushgan sanadan qat’i nazar hisobot 
davrida daromad (foyda) solig`ini hisoblashda soliq solinadigan bazadan chiqarib tashlanadi. 
4. Soliq solinadigan bazani kamaytirish bo`yicha imtiyozlarni qo`llashda tegishli hisobot davri 
uchun daromad (foyda) solig`ini hisoblash bo`yicha hisob-kitoblarga qurilish texnikasi va asbob-
uskunalarni sotib olishga yo`naltirilgan mablag`lar summasi ko`rsatilgan ma’lumotnoma ilova 
qilinishi shart. 
5. Korxonalar soliq solish bazasini kamaytirish bo`yicha berilgan imtiyozlarni hisobga olgan holda 
daromad (foyda) solig`ini to`g`ri hisoblash uchun javobgardirlar. 
6. Daromad (foyda) solig`ini hisoblash va o`z vaqtida to`lash yuzasidan nazorat O`zbekiston 
Respublikasi Soliq kodeksi, O`zbekiston Respublikasining "Davlat soliq xizmati to`g`risida"gi 
qonuni va O`zbekiston Respublikasining boshqa qonunchilik hujjatlariga muvofiq davlat soliq 
xizmati organlari tomonidan amalga oshiriladi. 
Ishlab chiqarish miqyosining o`sishi va boshqa ijobiy o`zgarishlar sharoitlarida, ba’zan 
korxonaning asosiy fondlari, jumladan, ishchi mashinalar va uskunalar, ishlab chiqarish binolari, 
qurilmalar va hokazolar yetmay qoladi. Bunday hollar ro`y berganda korxona shartnoma asosida 
o`ziga kerakli bo`lgan asosiy fondlarni yollaydi va ular ijaraga olingan hisoblanadi. Ijaraga 
beruvchi va ijaraga oluvchi o`rtasida yuzaga keluvchi mulk munosabatlari lizing deb ataladi (ingl. 
Lease - ijara). 
«Kapital qurilishda ijara va lizing xizmatlari tizimini joriy etish to`g`risida». O`zbekiston 
respublikasi Vazirlar Mahkamasining Qarori (23.10.2003 y. № 462) qabul qilingan bo`lib, unda 
kapital qurilishda iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish yo`lida ijara va lizing xizmatlarini 
rivojlantirishga qaratilgan tadbirlar ko`zda tutilgan: 
1. Vazirlar Mahkamasining qurilish, qurilish materiallari sanoati, uy-joy-kommunal xo`jaligi va 
transport kompleksi, O`zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki, "Asaka" 
banki, "Paxta-bank", "O`zsanoatqurilishbank", "O`zuyjoyjamg`armabank", "O`zbekiston temir 
yo`llari" davlat-aksiyadorlik kompaniyasi, "O`zbekneftgaz" milliy xolding kompaniyasi, 
"O`zbekenergo" davlat-aksiyadorlik kompaniyasining ustav jamg`armasi 1 mlrd so`m bo`lgan, 

---

ulushlar 7.1-jadvalga muvofiq taqsimlanadigan ochiq aksiyadorlik jamiyati shaklidagi "qurilish-
lizing" lizing kompaniyasini tashkil etish.
2. "Qurilish-lizing" lizing kompaniyasiga:
o`z moliyaviy manbalari hisobiga, shuningdek mamlakatimiz banklari va xorijiy banklar 
kreditlarini jalb qilish yo`li bilan zamonaviy qurilish texnikasi, kichik mexanizasiya va maxsus 
transport vositalari xarid qilish; 
qurilish texnikasini, transport va kichik mexanizasiya vositalarini mulkchilikning barcha 
shakllaridagi pudrat qurilish tashkilotlariga, birinchi navbatda, kichik va xususiy biznes 
sub’ektlariga shartnoma asosida lizingga va ijaraga berish yuklanadi.
3. "Qurilish-lizing" lizing kompaniyasi xodimlarining cheklangan umumiy soni 34 nafar, shu 
jumladan boshqaruv xodimlari 19 nafar bo`lgan boshqaruv tuzilmasi belgilangan. (10.1-rasm)
10.1 jadval