12-мавзу. Бозорда даромадлар қандай тақсимланади

Ишчилар сони	Яратилган маҳсулот сони
Ишчи яратган қўшимча маҳсулот
0	0
1	10	10
2	21	11
3	26	5

Рақобатлашувчи фирма учун маржинал унумдорликнинг фойдаси ҳисоби

Маржинал меҳнат унумдорлигининг пулдаги қиймати
Меҳнат ресурслари (ишчилар сони)	Жами ишлаб чиқариш (буғдой бушелда)	Меҳнатнинг маржинал унумдорлиги (бир ишчига тўғри келувчи буғдой, бушелда )	Ишлаб чиқариш нархи (доллар/бушел)	Пул бирлигида маржинал меҳнат унумдорлиги (доллар/ишчи)
0	0	20 000	3	60 000
1	20 000	10 000	3	30 000
2	30 000	5 000	3	15 000
3	35 000	3 000	3	9 000
4	38 000	1 000	3	3 000
5	39 000

Демак, фирманинг ишчи кучига бўлган талаби маржинал меҳнат унумдорлигининг пулдаги қиймати боғлиқ экан.

Маржинал меҳнат унумдорлигининг пулдаги қиймати – бу ишлаб чиқариш омилининг қўшимча бирлигидан фойдаланиш ҳисобига олинган қўшимча даромадидир.

Ишлаб чиқариш омилларини ўзаро алмаштириш мумкинлиги

Масалан, йўлни битта бульдозер ва битта ишчидан фойдаланиб билан қурса бўлади. Ушбу натижага бульдозерни жалб этмасдан 20 нафар ишчи ёрдамида эришиш мукин. Капитал ўзгармас бўлган ҳолда қанча кўп меҳнат омилидан фойдалансак меҳнат унумдорлиги шунча паст, аксинча капитал унумдорлиги шунча юқори бўлади. Меҳнат омили ўзгармас бўлган ҳолда қанча кўп капитал омилидан фойдалансак капитал унумдорлиги шунча паст, аксинча меҳнат унумдрлиги шунча юқори бўлади. Ишлаб чиқариш омилларининг унумдорлиги ишлаб чиқариш жараёнида ушбу омилларга сарфланган харажатларга тескари тарзда ўзгаради.

Ишлаб чиқариш омилларини ўзаро алмаштириш мумкинлиги эса уларни аралаш қўллашда оптимал вариантни танлаш эҳтиёжини келтириб чиқаради. Муҳими максимал даромадни таъминлаб берадиган омиллар нисбатини топиш зарур. Ушбу нисбатни аниқлашдаги асосий мезон нима?

Демак, ишлаб чиқарувчи харажатларни минималлаштиришга хизмат қилувчи вариантни топиши зарур бўлади.

Демак, ишлаб чиқарувчи харажатларни минималлаштиришга хизмат қилувчи вариантни топиши зарур бўлади.

Турли мамлкатларда ушбу муаммо ривожланишнинг турли босқичларида турлича ҳал этилган. Мисол учун, ХХ асрнинг 80-йилларида амалиётда қўлланилган ишлаб чиқариш омиллари комбинацияси 2000 йиллар амалиётига мос келмай қолди. Чунки, ишлаб чиқариш омиллари бозоридаги вазият ўзгарувчан, улар ўртасида янги нисбат юзага келмоқда, ишчи кучи малакаси ва иш ҳақи ўзгармоқда. Ўзбекистон ёки Малайзия учун фойдали нисбат, Канада ёки Францияга тўғри келмайди.
Оптимумга эришиш мақсадида ишлаб чиқариш омиллари (харажатлар) ва натижа (ишлаб чиқариш ҳажми) таққосланади, комбинацияланади.
Қайд этиб ўтилганлар соф техник ёки технологик муаммо эмас. Ушбу муаммо ишлаб чиқариш омилларининг бозор баҳосини ҳисобга олган ҳолда уларнинг оқилона уйғунлигини танлаш муаммосидир.