RISKLARNING
|
tasnifiy belgilari
|
turlari
|
tavsifi
|
Paydo bo‘lish xususiyati gako‘ra
|
Sub’ektiv
|
Malaka, ish tajribasi va bilimning etishmasligi, bozor qoidalariga rioya etmasligi, bitim mazmun-mohiyatini to‘liq tushunib etmasligi va boshq.
|
Ob’ektiv
|
Ma’lumotlarning etishmasligi: bozor konyu’yunkturasining, qonunchilik, kreditlash shart-sharoilari, soliqqa tortish, investitsiyalash va boshqalarning kutilmagan holda o‘zgarishi
|
Qarorni qabulqilish bosqichiga bog‘liq holda
|
Qarorlar qabul qilish bosqichida
|
Ma’lumotlarni etishmasligi natijasida risk darajasini aniqlashga imkon beruvchi usullarni qo‘llashdagi xatoliklar
|
Qarorlarni tatbiq etish bosiqichda
|
To‘g‘ri qarorlar qabul qilishdagi xatoliklar
|
Ko‘lami bo‘yicha
|
Lokal (mikroiqtiodiy)
|
Alohida firmalar riski
|
Tarmoqlar
|
Tarmoq xususiyati bilan bog‘liq bo‘lgan risklar
|
Hududiy
|
Mamlakat iqtisodiy tumanlari darajasidagi tabdirkorlikni qamrab olishi
|
Milliy (makroiqtisodiy)
|
Makroiqtisodiyot darajasida (qonunchilik, kreditlash, soliqqa tortishdagi kutilmagan o‘zgarishlar ko‘rinishida)
|
Xalqaro (global)
|
Jahon bozori konyu’nkturasining o‘zgarishi bilan bog‘liq bo‘lgan risklar
|
Paydo bo‘lish sohasiga ko‘ra
|
Tashqi
|
Makroiqtisodiy ishlab chiqarishdagi iqtisodiy-siyosiy kutilmagan o‘zgarishlar natijasida paydo bo‘ladigan risklar, masalan valyuta riski.
|
Ichki
|
Korxona ixtisoslashui bilan bog‘liq risklar: ishlab chiqarish, moliyaviy, sug‘urta.
|
Sug‘urtalash imkoniyatlariga qarab
|
Sug‘urtalanidan
|
Vaziyatlarning vujudga kelish ehtimolligini sug‘urtalash
|
Sug‘urtalanmaydigan
|
Fors-major risklar va moliyaviy risklarning shunday guruhlari mavjudki, ularni sug‘urta kompaniyalari sug‘urtalashdan bosh tortadi. Ammo aynan sug‘urtalanmaydigan risklar korxona qo‘shimcha daromadining potensial manbalari bo‘lib hisoblanadi.
|
Tadbirkorlik faoliyati turlari bo‘yicha
|
Moliyaviy
|
Fond bozoridagi risklar: likvidlik, axborot, valyuta va boshq.; bank risklari – kredit, foiz, portfel; inflyasiya, bank mijozlarining xususiyatiga bog‘liq bo‘lgan lizing va faktoring risklari
|
YUridik
|
Qonunchilik hujjatlari sifatining pastligi va qonunchilikdagi kutilmagan o‘zgarishlar
|
Ishlab chiqarish
|
Ishlab chiqarish fondlarining ishdan chiqishi, ishlab chiqarishdagi uzilishlar, aylanma mablag‘larning yo‘qotilishi, xom ashyo va uskunalarni o‘z muddatida etkazib berilmasligi
|
Tijorat
|
Bozor konyu’nkturasidagi kutilmagan o‘zgarishlar va tijorat faoliyati bilan bog‘liq boshqa shart-sharoitlar
|
Investitsion
|
Investitsion muhitda, innovatsiya faoliyatida kutilmagan holatlar va noaniqliklar
|
Sug‘urta
|
Sug‘urt fondini shakllantirish va boshq.
|
Innovatsion
|
Innovatsion sohada noaniqlik sababli yuzaga keluvchi holatlar (innovatsion g‘oyaning yaratilishidan boshlab to uni hayotga tatbiq etishgacha bo‘lgan jarayon)
|
Diversifiksiyalash imkoniyatlari bo‘yicha
|
Tizimli
|
Tadbirkorlik faoliyatining u yoki bu ko‘rinishlariga xos bo‘lgan
|
O‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lgan
|
Aniq sharoitda tadbirkorlik faoliyatidan daromad olish bilan bog‘liq bo‘lgan
|
Kutilishi mumkin bo‘lgan oqibatlar
|
Foyda
|
Riskka borgani uchun olinadigan mukofot
|
Zararlar
|
Zararlar faqat nomaqbul vaziyatlardagina yo‘l qo‘yilgan xatolar va kamchiliklar oqibatida kelib chiqadi
|
Yo‘qotishlar
|
Yo‘qotishlar, odatda, oldindan rejalashtirilmaydi, lekin ro‘y berishi mumkinligi ko‘zda tutilishi mumkin.
|
Bankrot bo‘lishi
|
Korxona barcha mulkining yo‘qotilishi va faoliyatini to‘xtatishi
|
Kelib chiqishi mumkin bo‘lgan natijasiga bog‘liq holda
|
Sof risklar
|
Salbiy natija olish imkonini anglatadi. Unga ekologik, siyosiy, tabiiy, transport va tijorat risklari (mulkiy, ishlab chiqarish, savdo risklari) tegishlidir
|
Spekulyativ risk
|
Ijobiy natijalar bilan birga salbiy natijalarni olish imkoniyatida namoyon bo‘ladi, ular moliyaviy risklardan iborat
|
Ta’sir vaqtiga ko‘ra
|
Retrospektiv
|
Kichik biznes korxonalarining o‘tgan davrdagi turli risklarga bog‘liqligini ifodalaydi va joriy hamda istiqboldagi risklarni baholashga yordam beradi
|
Joriy
|
Kichik biznes korxonalarining amaldagi faoliyati barqarorligiga ta’sir etuvchi risklar
|
Istiqboldagi
|
Kelajakda kichik biznes korxonasi duch kelishi mumkin bo‘lgan risk
|
Ta’sir etish vaqt uzoqligi bilan belgilanishi bo‘yicha
|
Uzoq muddatli
|
Bu risk turi asosan korxona kengaytirilish, rivojlanish va takomillashtirish uchun amalga oshiriladigan tadbirlar bilan bog‘liq bo‘ladi. Uning natijalari istiqbolda namoyon bo‘ladi.
|
Qissqa muddatli
|
U ko‘pincha tarmoqli bo‘lib, kundalik hayotda qabul qilinayotgan qarorlar bilan bog‘liq bo‘ladi. Uning natijalari qisqa vaqt ichida namoyon bo‘ladi.
|
