12-Mavzu: iste`molchilarning xulq-atvor modellari

Ehtiyojlarni qondirish
Iste’molchilar keraksiz maxsulotlarni sotib olmaydi. Xarid qilish zarurligi hissining paydo bo`lishi ichki motivlar va tashqi olam tabiatini qabul qilishni subyektiv baholash asosida namoyon bo`ladi. Yangi maxsulot bozorgir bo`lishi uchun qanday ehtiyojlar qondirilishi zarurlgini aniqlashi va shundan keyingina iste’molchiga mos manfaatni beruvchi maxsulotni ishlab chiqish lozim.
Vazifalar:
Qiyinchilklardan qochish. Iste’molchilar ko`z o`ngida maxsulotni yaxshilash va unng qiymatini oshirish(maxulot shakllangan qadriyatlar va yashash tarziga qanchalik mos bo`lsa, u shuncha kam iste’molchi o`z odatlarini o`zgartiradi, vashunchalik tovar tez tarqala boshlaydi). Murakkablikdan saqlanish(boshqa bir xildagi sharoitlarda iste’molchilar murakkabdan ko`ra soddalikni afzal ko`rishadi).
Xabardorlikni ta`minlash. Iste’molchi maxsulot haqida uni sotibb olishga qaror qilishidan oldin eshitishi lozim.
Marka va vafodorlikni yaratish. Vafodorlik iste’molchiga hissiy ta’sir etish orqali shartlangan bo`lishi mumkin, ya`ni ushbu savdo belgisi talab qilingan nafni beradi.
Iste’molchi talabini shakllantirish.
Ehtiyoj yoki xohishni tushunish va rivojlantirish. Sotib olish jarayoni iste’molchi servisga ehtiyojni anglab yetishidan boshlanadi. Iste’mol etish jarayonining 4 bosqichini ajratib ko`rsatish mumkin:
1. Xaridoldi rejalashtirish va qaror qabul qilish.
2. Xaridni shaxsan amalga oshirish.
3. Takroriy xaridga olib keluvchi xariddan keyingi atvor, takror sotuv va iste’mol etishdan keyin maxsulotni foydalnishni tugatish.
4. Takroriy xarid.
Ko'pgina tadqiqotlar shu ko`rsatadiki, iste'molchi qarorlarining shakllanishida norasmiy og'zaki muloqot reklamaga qaraganda ancha ta'sirli bo'lishi mumkin, garchi u har doim xarid joyidagi reklama ta'siri ostida yoki sotuvchining dalillari tufayli o'z qarorini o'zgartirishi ehtimoli mavjud. Firmalar, mijozlarning o'z mahsulotiga sodiqligini rivojlantirishi, ularni o'z xizmatlarini yoki mahsulotlarini qayta-qayta sotib olishga ishontira olishlari evaziga omon qoladilar.
B.E. Xrutskiy va I.V. Korneyev bugungi iste’molchilar nimalarni kutishlarini savoliga javobni umumlashtirib zamonaviy iste’molchi modelini taklif etishdi.
1. Iste’molchilar barcha narsada xotirjamlik va xavfsizlikni istashadi.
2. Ular o`zlari hal qilishlari qiyin bo`lgan hayotiy muammolarni hal etuvchilardan mamnunlar.
3. Iste’molchilar personal e`tibor va suhbatni istashmoqda.
4. Iste’molchilar yangi texnologiya, texnika darajasi va fanga mos bo`lgan sifatni xohlashyapti.
5. Ba’zan iste’molchilar ishlab chiqaruvchilar va sotuvchilarning hamkori bo`lishni xohlashadi.
6. Iste’molchilar o`zlariga quvonch va rohatlanish, huzur-halovatni istashadi.
7. Iste’molchilar tovar, maxsulot va xizmatlar haqida oldindan bilish muhitida yashashni istashadi.
Xaridni amalga oshirish muayyan jismoniy va hissiy kuch sarflashni talab qiladi va ma’lum miqdordagi pul mablag`idan ayrilish bilan bog`liq. Daromadi oshib borishi bilan bunga o`xshagan jismoniy va ruhiy zo`riqishlardan qutulish uchun hamma ishni qiladi va u hamma kerakli tovarni qimmat narxda bo`lsa ham bir do`kondan olishga qaror qiladi, garchi shu turdagi tovarlarni arzonroq narxda alohida do`konlardan sotib olishi mumkin bo`lsa ham. Shunday qilib, zamonaviy iste’molchi – bu nafaqat “istovchi” va rohatlanishni kutuvchi, balki sotuvchilar-ning muammolari bo`yicha qarorlarni qabul qilishda va nazorat qilish va boshqarishda ma`lumotga ega va tayyorligidir.