12-mavzu: nutq va adabiy meyor

Noloyiq savollarga javob berishi lozim bo’lgan vaqtda:

• 
  Hurmat bilan to’g’ri tushuntirib javob berish;
  
• 
  O’ziga ishonch va mehri bilan so’zlashish darkor.
  

So’zlarni aniq gapirish uchun quyidagilardan unumli foydalansa bo’ladi :

• 
  Tabiat bergan nutq organlaridan to’g’ri foydalanish;
  
• 
  So’zlar qanday tashkil topganligini bilish;
  
• 
  Har bir so’zni baland ovozda tezlikni saqlab aniq gapirish;
  
• 
  Harflarni tushurib qoldirmasdan gapirish;
  
• 
  Boshni pastda tushurmasdan og’izni katta ochib gapirish;
  
• 
  Bo’yin, yuz va boshqa bo’g’inlarni bo’sh holatda ushlash.
  

Nutq so’zlaganda, ma’ruza o’qilayotganda ortiqcha so’zlar kirish gaplar, nopisadnoma iboralar, shuningdek, gumonsirash ishonchsizlik, hadiksirash, esankirash, аsabiylashish, g’azablanishga aslo yo’l qo’ymaslik zarur.
Pedagogning nutqi ifodali bo’lishi lozim. Bunda nutq intanatsiyasi muhim o’rntutadi. U oxang (melodika) tinim( paiza), mantiqiy urg’u nutq sur’ati kabi tarkibiy qismlaridan iborat.

5. Nutq madaniyatini o’stirish usullari.

• 
  Pedagog o’z nutqining talaffuziga, nutq so’zlash ohangiga mustaqil va qat’iy talabchan bo’lmog’i lozim.
  
• 
  1) uning ovozi jarangdor baland, tza, tiniq, yoqimli,yumshoq bo’lishi zarur;
  
• 
  2)tomoqni asrash: xastalikning,humladan shamollashning oldini olish lozim. Аgar ovoz bo’g’iq, xirrilaydigan, so’zlaganda yo’taltiradigan bo’lsa ovoz pardalarini davolamaguncha dam berishni nutq so’zlamaslikni tavsiya etamiz.
  

Pedagogik leksiya o’qiganda aniq ravshan, dona-dona qilib gapirishi so’z va jumlalar oxirida qo’shimchalari yutub yamlab yubormasdan to’laligicha talaffus etishnitafsiya qilamiz.
Ma’ruza o’qiyotganda gapning oxirgi qismini 2-3 martalab takrorlash ham nutq pedagogik nutq madaniyatini nochorligidan nishonadir.
Ma’ruzaning samarali, ta’sirli chiqishida intonatsiya muhim o’rin tutadi.