13-lekciya. Fassellioz, quslar prostogonimozi

Prostogonimoz – İnvaziyalıq kesellik bolıp Prostogonimusáwladına kiriwshi bir neshe túrdegi tremadozlardıń tawıq, túye tawıq, úyrek hám basqa quslardıń fabirceva xaltası hám tuxım jollarında parazitlik etip jasawınan júzege keledi. Bul kesellik enzootiya formasına ótip, tawıqlar qabıqsız tuxım qıladı hám kesellengen tawıqlar kóplep óledi.
Etiologiyası -Prostogonimus ouatus dorzo - ventral jónelisinde yassilangan, almurt formasında, uzınlıǵı 3-6 eni 1-2 mm parazit, tuxımlardıń uzınlıǵı 0,023-0,027.
Rawajlanıwı. Trematodlar tuxım jollarında yamasa fabriceva xaltashasına jaylasıp usı jerge óz tuxımların qoyadı hám keyinshelli tezek penen sırtka shıǵarıladı. Egerde tuxım suwǵa tússe, onıń ishinde birinshi lichinka miracidiy payda boladı hám aktiv jaǵdayda birinshi aralıq iyesi molyuska organizmine kiredi (súwret). Molyuska bawırda miracidiy sporacistaǵa aylanıp, onıń ishinde uzın quyrıqlı lichinka cerkariy payda boladı. Keyinshelli cerkariy mollyuska denesinen suwǵa túsip soza baslaydı hám onı iynesheniń lichinkası jutıp jiberedi. İyneshe lichinkasınıń isheginde ol quyrıgın joytadı. Tezlik penen qarın, kókirek hám bas bulshıq etlerge ótip, metacerkariyge aylanadı. Tawıq hám basqa quslar metacerkariy juqqan iyneshe yamasa onıń lichinkasın bolsa prostogonimoz benen kesellenedi. Qus isheginde iyneshe de sińedi, metacerkariy bolsa tawıqtıń kloakası arqalı tuxım jolına hám fabriceva xaltashasına kirip shama menen eki hápte ishinde tuxımlanatuǵın, jınısıy er jetken prostogonimusqa aylanadı.
Epizootologiyası. Hámme jastaǵı quslar kesellenedi, aynıqsa tuxımlanatuǵın tawıqlarda kesellik awır ótedi. Kesellengen jabayı hám xonaki tawıqlar kesellik orayı esaplanadı. Keselliktiń keń tarqalıwında jabayı, suwda sozıwshı quslar áhmiyetli rol` oynaydı.
Patogenezi. Prostogonimlar tuxım jolları, onıń belok bóleginiń shillik perdesin qıdıqlaydı. Nátiyjede tuxım jolları tegis emes qısqarıp, tuxımnıń forması ózgeredi hám tawıq jumsaq yamasa qabıqsız tuxım qoyadı.
Klinikalıq belgileri. Bul kesellik úsh dáwirde ótedi.
1 - dáwiri - kesellik sezilmeydi, biraq qus qabıgı juqa tuxımlanadı, keyin birotala qabıqsız tuxım túyedi, bul 1 ay dawam etedi.
2 - dáwiri - bir hápte dawam etedi, qus awhalı jamanlasadı, ishteyi joq boladı, pár hám párleri úrpeyedi, moynın sozıp hawa hám hák eritpesine uqsas suyıqlıq ajıratadı, jaqsı júrealmaydı.
3 - dáwiri - ulıwma awhalı awırlasadı, temperaturası kóteriledi, tez-tez suw ishedi. Tawıq úyrekke uqsap júredi, ishi ketedi, bul dáwir eki – úsh kún, ózegi menen bir hápte dawam etedi. Kóbinshe ólip boladı.
Patanatomiyalıq ózgerisler. Tuxım jolınıń yalliǵlanishi.
Emlew. Uglerod tetraxlorid isletiledi. Bir tawıqka 2 ml den 5 ml ge shekem zond arqalı jiberiledi. 0,5 g nan geksaxloretan kúnine bir márte emge 3 kún dawamında qosıp beriledi. Bul kesellikti 1-2 dáwirlerinde jaqsı nátiyje beredi.
Aldın alıw – İmaratlardı suwǵa jaqın jerde kórmew kerek. Quslardıń azanda, quyash batqannan keyin hám jawınnan keyin jayratıw maydanlarına shıǵarmaw kerek.
Tekseriw ushın sorawlar:
1. Gel`mintologiya páni neni úyrenedi.
2. Trematodalardıń biologiyası hám rawajlanıwın aytıń.
3. Fasciolyoz keselligin táriyipleń.