14 tema: biologiyadan mámleketlik tálim standartlari maqseti hám strukturasi: Úzliksiz biologiyaliq tálim mazmuni hám strukturasi. TÁLimniń zamanagóy modelin ámeliyatqa en jaydiriwda oqiw-metodikalíq táminatí rawajlandíRÍw mashqalalarí

2.3.«VEER» texnologiyasi
Bul texnologiya quramali, kóp tarmaqli, múmkin bolsa, másele xarakterindegi temalardi úyreniwge qaratilǵan.
Texnologiyaniń áhmiyeti sonnan ibarat, bunda temaniń túrli tarmaqlari boyinsha bir joli axborot beriledi. Sol waqitta, olardiń hár biri óz aldina noqatlardan taliqlanadi. Máselen: tuwri hám keri tárepleri, abzalliq, pázilet kemshilikleri, payda hám zárerleri belgilenedi.
Bul interaktiv texnologiya kretikaliq, aniq logikaliq pikirlerdi nátiyjeli rawajlandiriwǵa hámde óz idealari, pikirlerin jazba hám awizeki qálipte iqsham bayan etiw, qorǵawǵa imkaniyat jaratadi.
«VEER» texnologiyasi uliwma temaniń ayirim tarmaqlariniń taliqlawdi kishi toparlardiń, hár bir qatnasiwshiniń, topardiń aktiv isleniwine qaratilǵan.
«VEER» texnologiyasi temani úyreniwdiń túrli basqishlarinda qollaniliwi múmkin.
- basinda: óz bilimlerni erkin aktivlestiriw,
- temani úyreniw protsessinde: oniń tiykarlarin tereń ańlaw hám ańlap jetiw;
- juwmaqlaw basqishinda; alinǵan bilimlerdi tártipke saliw,
Tiykarǵi túsinikler tómendegiler:
Aspekt penen predmet, hádiyse, túsinik tekseriledi.
Abzalliq-bir nárse menen salistirǵandagi ústinlik, imtiyaz.
Páziylet – tuwri sipat.
Juwmaq – belgili bir pikirge, logikaliq qaǵiydalar boyinsha dálilden nátiyjege keliw.
Tálimnen tisqari «Jelpigish» texnologiyasi tárbiyali xarakterdegi qatar waziypalardi ámelge asiriw imkanin beredi:
- jámáát, toparlarda islew sheberligi
- mashqalalar, jaǵdaylardi túrli jaqtan taliqlaw sheberligi;
- ózgeler pikirine húrmet;
- xoshpeyillik;
-jumisqa tuwri jandasiw;
- aktivlilik;
- máselege diqqatin jámley aliw sheberligi;
Oqıtıwdiń nátiyjeliligin asiriwda oqıw protsessinde «Blits-oyin», «Chorraha», «Máselele texnologiyasi», túrli jumis oyinlari texnologiyasi siyyaqlilarda paydalaniw múmkin. Máselen, «Eger men … bolsam», «Men sonday qilǵan bolar edim» siyaqlilar. Pedagogikalıq innovatsiyalar tiyisli tarawdıń unamlı ózgeriwlerin payda etiw, sıpat tárepten joqarı nátiyjelerge erisiw maqsetinde qollanıladı.Bul túrdegi innovatsiyalardı tiykarlaw belgili basqıshlarda ótedi.

R.N.Yusufbekova pedagogik nuqtai nazardan innovatsion protsess

Dúzilmesi:
1. Tarawda kórinip atırgan jańalıqtı ajıratıp korsetiwshi blok (buda pedagogikadagı jańa ideyalar, pedagogikalıq jańalıqlardı sıpatlaw,olardı tiykarlawǵa hızmet etetuǵın jaǵdaylar, jańalıq dárejesin belgilewshi normalar, pedagoglardıń jańalıqların ózlestiriw hám odan ámeliyatta nátiyjeli paydalanıwǵa tayarlıqları, dástúrler hám novatorlıq tashabbusları, tarawda jańalıqlardı jaratıw basqıshları kórniedi).
2. Pedagoglar tárepinen jańalıqtıń payda etiwdi,ózlestriwi hám hám bahalawdı dálilewshi blok (onda pedagogik jámáát tárepinen jańalıqlardıń bahalanıwı hám ózlestiriwi– túrli innovatsionlıq protsessler, konservatorlıq hám novatorlıq, innovatsiyalıq ortalıq, pedagogikalıq jámáátleriniń jańalıq payda etiw hám bahalawǵa tayarlıqları kórsetiledi.
3. Jańalıqtan paydalanıw hám onı engiziw blogı (onda jańalıqtı ámeliyatqa endiriw hám olardan nátiyjeli paydalanıw hádiysesi payda boladı).
Bul jerde M.M.Potashnik tárepinen ashılǵan innovatsiya protsessler áhmiyetin dálilewshi bayanatı óz aldına áhmiyetke iye ekenligin kórsetiw ótiw maqsetke muwapıq. Belgili bayanatıqa qaray innovatsion protsess tómendegi dúzilmelerge iye:
İnnovatsiya protsessi quram dúzilmesinen ibarat bolıwı menen birge tiyisli nızamlıqlarǵa hám boysınadı. Belgili protsess ushın tómendegi tórt nızam xarakterli sanaladı.

Keskin turaqlı nızamga qaray pedagogik protsess hám hádiyseler tuwralı ulıwma elesler ózgeredi, qáliplesken pedagogik jańalıq bahalanadı hám bul jańalıqtıń áhmiyeti, qımbatlıǵı kórniedi.

Ámelge asıw nızamı jańalıqtıń tirishligin dálileydi, oǵan qarganda jańa pedagogik innovatsiyalar stixiyalı yamasa sanalı ráwishte tezlik yamasatezlik penen ámeliyatqa engiziledi.
Qalıplastırıw (stereotiplastırıw) nızamlıǵı kersinshe pedagoglarda jańasha túsiniktiń qarar tapqanlıǵın hám olardıń innovatsiyalardı ámeliyatqa engiziw jolında aktivlik kórsetiwlerin xarakterleydi. Bul protsesste dástlep innovatsion xarakterge kásip etken ideyalar elede aldıńǵı jańalıqlardı ámelge asırıwshı jolında tosqınlıq bola baslanadı.
Pedagogik innovatsiyalardıń dáwirlik tákrarlanıwı hám qaytalanıwı nızamlıqları jańalıqlardıń jańa, jánede qolay jaǵdaylarda qayta tikleniwi dálileydi.
Ádette pedagogikalıq innovatsiyalardıń ámeliyatqa engiziliwi eki túrde ótedi:



1. Pedagogik innovatsiyalardın’ a’melitqa engiziliwi stixiyalı o’tedi, yag’nıy, innovatsion protsesste pedagogik jan’alıqlarg’a bolg’an talap esapqa alanbaydı,olardı a’maliwtqa engiziwge bar bolg’an is-ilajlar, usıl h’a’m jollarına sanalı qarım qatnas bildirilmeydi.
2. Pedagogik innovatsiyalardın’ a’meliyatqa engiziw stixiyalı o’tedi, yag’nıy,innovatsion jan’alıqlar innovatsion protsesste sanalı, maqsetke muwapıq, ilimiy tiykarlang’an iskerlik o’nimi sıpatında a’meliyatqa engiziw

Tálim innovatsiyalardı pedagogikalıq protsesske engiziw bir neshe basqıshlarda ótedi. Olar tómendegilerden ibarat.

Búgingi kúnde pedagoglardıń innovatsion iskerlik kónlikpe, malakalarǵa iye bolıwı áhmiyetke iye. Pedagoglar tárepinen innofatsion iskerlik kónilikpe, malakaların ózlestire alıwlarında olardıń innovatsion jandasıwǵa iye bolıwı talap etiledi. Óz áhmiyetine qaray pedagoglar tárepinen innovatsion iskerlik kónilikpe, malakaların ózlestireiwi olarda innovatsion jandasıwdıń qararı tabıwı tiykarında ótedi. Pedagoglarda innovatsion jandasıwdıń qarar tabıwı hám quramalı protsess bolıp, ol bir neshe basqıshta ótedi. Yaǵnıy (9-súwret):

Demek, ilim-pán, texnika, islep shıgarıw hám texnologiyanıń rawajlanıwı tálim sistemasında hám tupten ózgerisler payda bolıwına alıp keledi. Tálim sistemasınıń modernizatsiyası mámleket hám jámiyet qánigeli kadrlarǵa, shaxstıń sıpatlı tálim alıwǵa bolgan halda payda boladı.
Tálim ámeliyatında pedagogik texnologiyalardıń qollanılıwı tálim sistemasın modernizatsiyasınıń quram elementi esaplanadı. Zamanagóy jaǵdayında tálim-tárbiya protsesslerin texnologiyalastırıw kem kúsh hám waqıt sarplanǵan tárizde kútilgen nátiyjeni qolǵa kiritiwge múmkinshilik beredi, oqıtıw sıpatın jaqsılap, nátiyjeligin arttıradı.
Pedagogik innovatsiyalar pedagogik iskerligine jańalıqlardıń tez túrde alınıp keliniwi sıpatlaydı. Pedagogik innovatsiyalardıń didaktikalıq múmkinshiliklerine qaray tálim sisteması hám protsessi rawajlanıp baradı. Oqıtıwshınıń innovatsion iskerligi pedagogik jámááti háreketke keltiriwshi, aldıńǵa shaqırıwshı , bunёdkorlikka konkurentke kúsh sıpatında kórinip bolıp, tálim protsessiniń sıpatına kepillik beredi. Usı sebepler hár bir oqıtıwshı innovatsiyalardıń áhmiyetin tolıq túsingen tárizde óz iskerligine tex túrde engize alıwı zárúr.


Qadaǵalaw sorawları:

1. 
   Innovatsion tálim degenimiz ne?
   
2. 
   İnnovatsion protsess du’zilmeleri qanday?
   
3. 
   İnnovatsiyalardı tiykarlaw basqıshları degenimiz ne?
   
4. 
   “Modernizatsiya” túsinigi qanday mánisti bildiredi?
   
5. 
   “Texnologiya ne?
   
6. 
   Qanday tárepleri pedagogik texnologiyaǵa tán sanaladı?