15-ma’ruza: Majburiyatlar tushunchasi va ularni baholash. Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga toʻlanadigan schyotlar. Reja

27-jadval
Tayyor mahsulot va tovarlar tannarxi xarajatlari

Iqtisodiyotning ishlab chiqarish (ishlar bajarish) sohasida	Iqtisodiyotning xizmat ko’rsatish sohasida
Ishlab chiqarish xarajatlari	Tovarlarni sotib olish qiymati
Mahsulotni sertifikatsiya qilish xarajatlari	Import bojlari va yig’imlari
Ta’minotchi yoki vositachi korxonalarga komission to’lovlar	Ta’minotchi yoki vositachi korxonalarga komission to’lovlar
Soliqlar	Soliqlar
Tayyor mahsulotlarni ishlab chiqarish tsexlaridan omborgacha tashib keltirish xarajatlari	Tovarlarni mol yetkazib beruvchilardan tashib keltirish xarajatlari
Tayyor mahsulotlarni omborlarda saqlash va sotishga tayyorlash bilan bog’liq bo’lgan qadoqlash xarajatlari	Tovarlarni tabiiy kamayish me’yorlarida yo’lda kam kelishi
	Tovarlarni omborlarda saqlash va sotishga tayyorlash bilan bog’liq bo’lgan qadoqlash xarajatlari
	Savdo diskontlari va chegirmalari

Iqtisodiyotning barcha soha va tarmoqlarida mahsulot va tovarlarni sotish xarajatlari davr xarajatlariga kiritiladi.

Quyidagilar tayyor mahsulotlar va tovarlarni buxgalteriya hisobining vazifalari bo’lib hisoblanadi:
1. Tayyor mahsulotlar (bajarilgan ishlar va ko’rsatilgan xizmatlarni) va tovarlarni harakatini o’z vaqtida va to’g’ri hujjatlashtirish;
2. Tayyor mahsulotlar va tovarlarni omborlarda but saqlanishi ustidan tezkor operativ-saldo hisobini va inventarizatsiyani tashkil qilish;
3. Bajarilgan ishlar va xizmatlarni sifati va buyurtmachilarga o’z vaqtida topshirilishi ustidan nazorat o’rnatish;
4. Xaridorlar, mol yetkazib beruvchilar (ish va xizmat bajaruvchilar) bilan tuzilgan shartnomalarni bajarilishi ustidan nazorat o’rnatish;
5. Shartnoma baholarining ustidan nazorat o’rnatish va ularni ob’yektiv bo’lishini ta’minlash;
6. Moddiy javobgar shaxslarning (ombor mudirlarining) va ekspeditorlarning ishlari, xususan, ularning hisobotlarini buxgalteriyaga o’z vaqtida topshirilishi ustidan nazorat o’rnatish;
7. Mol yetkazib beruvchilar, xaridorlar va buyurtmachilar bilan sodir bo’ladigan hisoblashuvlarni o’z vaqtida amalga oshirish.
8. Debetor-kreditor qarzlarni sodir bo’lishiga yo’l qo’ymaslik, sodir bo’lgan debetor qarzlarni o’z vaqtida undirish, kreditor qazlarni esa o’z vaqtida to’lash;
9. Tayyor mahsulotlar (bajarilgan ishlar, ko’rsatilgan xizmatlar)ni va tovarlarni buxgalteriyadagi sintetik va analitik hisobini to’g’ri tashkil qilish;
10. Sotilgan mahsulot (bajarilgan ishlar va xizmatlar) va tovarlar uchun olinadigan tushumni aniq hisobga olish va sotishning moliyaviy natijasini to’g’ri aniqlash va tahlil qilish.