15-ma’ruza: Majburiyatlar tushunchasi va ularni baholash. Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga toʻlanadigan schyotlar. Reja

VIII . Жорий активлар: товар-моддий заҳиралар

МОЛИЯВИЙ НАТИЖАЛАР ТЎҒРИСИДАГИ ҲИСОБОТ
2015 йил 1 январдан 31 декабргача бўлган давр учун

Сотувдан келган даромад

Сотилган товарлар таннархи

Ялпи фойда

		БАЛАНС
		2015 йил 31 декабрига
АКТИВЛАР			МАЖБУРИЯТЛАР
Пул маблағлари			Тўланадиган счѐтлар
Олинадиган счѐтлар			Жами мажбуриятлар
Товарлар			КАПИТАЛ
			Оддий акциялар
			Тақсимланмаган фойда
			Жами капитал
ЖАМИ АКТИВЛАР			ЖАМИ КАПИТАЛ ВА
			МАЖБУРИЯТЛАР

4-ma’ruza: Tayyor mahsulot hisobi.
Reja:

1. 
   Tayyor mahsulot haqida tushuncha va uning turkumlanishi.
   
2. 
   Tayyor mahsulotlarni baholash.
   
3. 
   Tayyor mahsulotlarning ombordagi va buxgalteriyadagi hisobi.
   
4. 
   Tayyor mahsulotlar sotilishini hujjatlashtirish.
   
5. 
   Tayyor mahsulot (tovar)lar qaytishini hisobga olish.
   

§1. Tayyor mahsulot va tovarlar haqida tushuncha, ularni turkumlash, baholash va buxgalteriya hisobning vazifalari.
O’zbekiston Respublikasi Buxgalteriya Hisobining 4-son «Tovar-moddiy zaxiralar» nomli Milliy Standartining 5-bandiga ko’ra sanoat ishlab chiqarishi sohasida va xizmat ko’rsatish sohasida tayyor mahsulotlar (sotish uchun sotib olingan tovarlar) xo’jalik yurituvchi sub’yektning nazoratida bo’lgan aktivlar hisoblanadi va xo’jalik yurituvchi sub’yektning kundalik faoliyatida sotish uchun mo’ljallangan tovar-moddiy zaxiralari tarkibiga kiradi.
Tovar-moddiy qiymatliklarning tarkibiy qismi sifatida mahsulotni ishlab chiqarish xaritasida ko’rsatilgan barcha texnologik jarayonlardan o’tgan, to’liq bud qilib qo’yilgan ishlab chiqarishning yakuniy natijasi sifatida buyurtmachi yoki korxonaning texnik nazorat bo’limi tomonidan qabul qilingan va xaridorlarga jo’natishga tayyorlash uchun omborga topshirilgan mahsulotlar tayyor mahsulotlar deyiladi.
Boshqa korxonalardan sotish uchun sotib olingan tovar-moddiy zaxiralar tovar bo’lib hisoblanadi va korxona TMZ ning bir qismi bo’lib hisoblanadi.
Tovar-bu sotish uchun sotib olingan yoki o’zining ishlab chiqarish tsexlarida ishlab chiqarilgan moddiy aktivlardir. Tovar-korxona tomonidan sotishga mo’ljallangan moddiy aktivlardir.⁷
Tayyor mahsulotlar va tovarlarni buxgalteriya hisobini to’g’ri tashkil qilish uchun ularni kimga tegishligiga va qayerda joylashganligi belgilariga ko’ra guruhlash maqsadga muvofiq bo’ladi.
Tayyor mahsulotlar va tovarlar qayerda joylashganligiga ko’ra, ombordagi, ko’rgazmadagi, xaridor va buyurtmachilarga jo’natilgan, qayta ishlovdagi, yo’ldagi va boshqa tovarlarga, kimga tegishligiga ko’ra esa o’zining sotib olgan tovarlari, komissiyaga olingan tovarlar, konsingatsiyaga olingan tovarlar va vaqtincha saqlashga olingan tovarlar guruhlariga ajratish mumkin. Tovarlarni bunday guruhlash eng avvalo ularni sintetik va analitik hisobini tashkil qilish uchun zarur.
Tayyor mahsulotlar va tovarlar Buxgalteriya Hisobining 4-son «Tovar-moddiy zaxiralar» nomli Milliy Standartining 8-13 bandlarida belgilangan tannarxdan yoki sotishning sof qiymatidan eng kam bahosi bo’yicha hisobga olinadi⁸. Ularning tannarxi 27-jadvalda keltirilgan xarajatlardan tashkil topadi.