15-ma’ruza mavzu: Yarim o‘tkazgichli elektron qurilmalar reja o‘tkazgich va yarim o‘tkazgichlar xaqida tushuncha. Yarim o‘tkazgichli diodlar va tranzistorlar

  Simistor. Simitorda p-n o‘tishlar juda ko‘p bo‘ladi, 18-a rasm. Tuzilishiga 
ko‘ra u qarama-qarshi ulangan ikkita dinistordan iborat. Shuning uchun shartli 
belgisi ham shunga mos 18- b rasm. Simistorda anod va katod o‘z ma’nosini 
yo‘qotadi, chunki u ikki tmomnlama ham tok o‘tkazadi. Shuning uchun simistor 
elektrodlari T1 va T2 deb belgilanadi. Boshqaruvchi elektrod esa “G” (inglizcha 
gate) deb belgilanadi.
Simistorning yarim o‘tkazgichli qatlamlari strukturasi 18-a rasmda 
ko‘rsatilgan. Rasmdan ko‘rinib turibdiki, simistor 5 ta o‘tishga (n1-p1; p1-n2;
n2-p2 ; r2-n3; p2-n4), bu o‘tishlardan ikkita (p1-n2-p2-n3 va p2-n2-p1-n1

---

o‘tishlar asosida) tiristor hosil bo‘ladi. Bu tiristorlarda o‘tishlar qarama-qarshi 
yo‘nalgan. Shung mos simistorning voltamper xarakteris tikasi ham simmetrik 
bo‘ladi 18- b rasm. 
14.18-rasm. Simistorning strukturaviy tuzilishi (a) 
va voltamper xarakteristikasi (b). 
Xarakteristkaning qismlarida simistorning holatlari quyidagicha: 
A sohada-simistor yopiq;
V sohada-simistor ochiq; 
U
to‘g‘
va 
I
to‘g‘ 
- to‘g‘ri yo‘nalishdagi maksimal kuchlanish va tok kuchi; 
U
tes
va 
I
tes 
– to‘g‘ri yo‘nalishdagi maksimal kuchlanish va tok kuchi; 
I
n 
– ishga tushish toki. 
V sohada simistorning xarakteristikasi chiziqli bo‘lib dinistor va 
tiristorlarga mos keladi. 
Simistorlar boshqaruv sxemalarida juda keng ishlatiladi. Dstlab ular katta 
quvvatli elektr elektr dvigatellarni boshqarish tizimlarida ishlatilgan bo‘lsa, 
elektronika elementlarining rivojlanishi natijasida massa va o‘lchamlarining 
kichiklashuvi simistorlarni yanada kengroq qo‘llanilishiga imkon yaratdi. Hozirgi 
kunda simistorlar deyarli barcha turdagi sanoat va maishiy qurilmalarda ishlatiladi. 
Masalan akkumulatorlarning zaryadlash qurilmalari, mikroto‘lqinli pechlar, elektr 
isitish qurilmalari, kam quvvatli elektr dvigatelli qurilmalar va boshqalar.
I
тес
I
тўғ
U
тўғ
U
тес

---

14.19-rasm. Simistorning sxemasi va umumiy ko‘rinishi.