16-ma’ruza: Birlamchi tibbiy yordam ko‘rsatish asoslari

Umurtqalarning  shikastlanishi.  Umurtqalarning  quyidagi  shikastlanishlari  tafovutlanadi: 

bog‗lamlarning  cho‗zilishi  va  uzilishlari,  umurtqalararo  diskning  shikastlanishi,  chiqishi, 

umurtqa  tanasi  va  o‗simtalarining  hamda  umurtqa  yoyining  sinishi.  Umurtqalarning  sinishida 

orqa  miyaning  shikastlanmaydigan,  shikastlanadigan,  orqa  miyani  ezadigan,  qisman  va  to‗liq 

uzib  yuboradigan  turlari  farqlanadi.  Orqa  miyaning  oq  moddasi  o‗zgarishiga  olib  keladigan 

qisman shikastlanishlar natijasida uning o‗tkazuvchanligi buziladi.  

Orqa  ildizlar  shikastlanganda  sezuvchanlikning  hamma  turlari  va  reflekslar  yo‗qoladi. 

Singan  umurtqalar  asoratlarining  kechish  og‗irligi  uning  darajasi,  xususiyati  va  orqa  miyaning 

shikastlanish darajasiga bog‗liq. Orqa miyaning to‗liq uzilishi natijasida uzoq muddatli falajlik 

va  orqa  miya  orqali  innervatsiyalangan  joylarning  anesteziyasi  (sezuvchanlikning  yo‗qolishi) 

yuz beradi. Orqa miya bo‗yin umurtqalari bo‗limi shikastlansa, oyoq va qo‗llarning falajlanishi – 

tetraplegiya  kuzatiladi.  Bundan  tashqari,  ba‘zi  hollarda  diafragma  va  qovurg‗a  oralig‗idagi 

mushaklar funksiyasi izdan chiqadi.  

Orqa  miyaning  ko‗krak  yoki  bel  qismlari  uzilishi  oyoqlarning  falajlanishiga  –  pastki 

paraplegiyaga olib keladi. Orqa miyaning buzilishida qaysi bo‗limda bo‗lishidan qat‘i nazar, tos 

organlari  funksiyalari  buziladi  (siydik  ajralishi,  defekatsiya)  va  oziqlanishning  buzilishi 

natijasida juda tez orada yotoq jarohatlari yuzaga keladi. 

Umurtqalar sinishida birinchi yordamning to‗g‗ri amalga oshirilishi juda ahamiyatga ega. 

Jarohatlangan  kishini  ehtiyotsizlik  bilan  bir  joydan  ikkinchi  joyga  olib  yotqizishda  suyak 

siniqlarining  siljishi  va  qo‗shimcha  shikastlanishlarga,  shu  jumladan  orqa  miyaning  uzilishiga 

olib  kelishi  mumkin.  Jarohatlangan  kishini  ko‗tarib  boshqa  joyga  yotqizishda  juda  ehtiyotkor 

bo‗lish  va  faqat  bir  necha  kishi  bir  vaqtda  bahamjihatlik  bilan  ko‗tarishi  va  yotqizishi  lozim. 

Shikastlanganlar  maxsus  qattiq  zambilda  yoki  oddiy  zambilga  taxta  qo‗yib,  unga  yotqizilgan 

holatda tashiladi.