16-ma’ruza: Birlamchi tibbiy yordam ko‘rsatish asoslari

Bosh  suyagining  shikastlanishlari.  Bosh  suyagi  gumbazi  va  asosining  sinishi.  (10.29-

rasm). Bosh  suyagi  kallaning asosiy skeleti bo‗lib, uning miya va  yuz qismlari farqlanadi.  Bir-

biri  bilan  choklar  orqali  birlashgan  bir  nechta  alohida  suyakdan  tashkil  topgan  bosh  suyagi 

bo‗shlig‗ida  bosh  miya  joylashgan.  Bosh  suyagi  bo‗shlig‗ini  chegaralab  turuvchi  suyaklar  – 

ensa, 2 ta tepa, peshona, asos, 2 ta chakka, g‗alvirsimon suyaklar.  

Bosh va miya shikastlanishlarining quyidagi asosiy turlari tafovutlanadi: 

1)  bosh  suyagi  va  bosh  miyaning  yopiq  shikastlanishlari  –  bunda  terining  butunligi 

saqlanib (terida jarohatlar ham bo‗lishi mumkin) suyaklarning shikastlanishi kuzatilmaydi; 

2) ochiq shikastlanishlar ikki xil – miyaning qattiq pardasiga o‗tmagan va miyaning qattiq 

pardasiga o‗tib, uning butunligi buzilgan ko‗rinishda bo‗lishi mumkin. Bosh suyagining  sinishi 

unga  bevosita  urish  yoki  pastdan  yuqoriga  qattiq  turtki  bo‗lganda,  boshning  qattiq  jismlarning 

qirralariga  urilishi,  qattiq  yuzalarga  yiqilish  oqibatida,  turli  transport  halokatlarida  kuzatilishi 

mumkin. Bosh suyagi qubbasi, asosi va chakka qismining sinishlari farqlanadi. Bosh suyagi yuz 

qismining suyaklarida darz ketish va ezilish natijasidagi sinishlar kuzatiladi. 

Ezilish  natijasidagi  sinishlarda  tashqi  plastinka  u  yoki  bu  ko‗lamda  sinadi  va  ichkari 

tomonga  qarab  botiq  hosil  qiladi.  Bosh  suyagining  darz  ketishi  bitta  yoki  bir  nechta  joyda 

bo‗lishi mumkin. Bosh suyagi gumbazi sinishi uning asosi sinishiga nisbatan ikki barobar ko‗p 

kuzatiladi.  Bosh  suyagi  asosining  sinishi  uning  gumbazi  sinishining  davomi  bo‗lishi  yoki 

bilvosita jarohatlanish  ta‘sirida (ko‗pincha balandliklardan  yiqilishda) suyakning eng  yupqa va 

nozik  joylarida  (teshik  va  yoriqlar  atrofida)  yuzaga  keladi.  Bunday  shikastlanishlar  og‗ir 

kechadi,  chunki  bunda  doimo  miya  moddasi  zararlanib  qattiq  miya  pardasida  defektlar  yuzaga 

keladi,  bosh  miya  nervlari  jarohatlanadi.  Bosh  miya  asosi  sinishlarida  quloqdan,  burun  va 

og‗izdan qon kelishi, orqa miya suyuqligi oqishini ko‗rish mumkin. 

---