17-amaliy mashg’ulot

3-ish: Diktiota (Dictyota) tuzilishi va ko‘payishi.  

Klassifikatsiya:  

Bo‘lim: Qo‘ng‘ir suvo‘t toifalar – Phaeophyta.  

Ajdod: Izogeneratsimonlar – Isogeneratopsida.  

Qabila: Diktiotanamolar – Dictyotales.  

Turkum: Diktiota – Dictyota.  

Tur: Dictyota dichotoma.  

QO‘NG‘IR SUVO‘TLAR BO‘LIMI – PHAEOPHYTA 

Qo’ng‘ir suvo‘t toifalar uchun xromatoforalarining qo’ng‘ir rangda bo‘lishi xosdir. 

Unda  xlorofill  “a”,  “c”,  va  β  karotin,  qo’ng‘ir  ksantofillar,  ayniqsa,  fukoksantinlarni 

izlari bor. Zaxira holda laminarin polisaxaridi xloroplastlardan tashqarida sitoplazmada 

to‘planadi. Monad hujayralarida (zoosporalar, gametalar) ko‘zcha va xivchin uchraydi 

(4-rasm).  

 

4-rasm. Qo‘ng‘ir suvo‘tlar: 

1-qizil suvo‘t fursellyariyadagi leateziya (Leathesia difformis); 2- ssitosifon 

(Scytosiphon loventaria); 3- kutleriyaning gametofiti (Cutleria); 4- kutleriyaning 

sporofiti (Aglaozonia); 5- dixotomik diktiota (Dictyota dichotoma); 6-tustovuqli padina 

(Padina pavoia).  

Qo‘ng‘ir  suvo‘t  toifalar  vakillarining  hujayra  devori  kuchli  shilimshiqlanish 

xususiyatiga  ega  bo’ladi.  Hujayrasida  bitta  yadro,  bir  yoki  bir  nechta  vakuola,  turli 

shakldagi doimiy xromotoforalar mavjud.  

Ko‘payishi  vegetativ,  jinsiy  va  jinssiz  yo‘llar  bilan  amalga  oshadi.  Vegetativ 

ko‘payish kurtaklar hosil qilish bilan amalga oshadi. Jinssiz ko‘payishi bir uyali va ko‘p 

uyali  sporangiylarda  hosil  bo‘lgan  zoosporalar  orqali  bo‘ladi.  Ko‘pchilik  yuksak 

---

tuzilgan qo‘ng‘ir suvo‘tlarda jinsiy ko‘payish jarayoni oogamiya tipida amalga oshadi. 

Hayotiy jarayonlari turli-tumanligiga qarab, qo‘ng‘ir suvo‘t toifalar ajdodga bo‘linadi:  

Izogeneratsimonlar – Isogeneratopsida.  

Geterogeneratsimonlar – Geterogenerathopsida.  

Siklosporatsimonlar - Cyclosporopsida.  

Shu qabilaning vakillarida izogenerat yoki bir xil nasllar gallalanadi. Diktiotaning 

tirik yoki gerbariy va eksponat materialini olib ko‘riladi. Tallomi lentasimon, dixotomik 

shoxlangan,  shoxchalari  bir  xil  tartibda  joylashganligini  ko‘rinadi.  Tallom  substratga 

silindrik  ildizpoyali  rizoidlari  bilan  birikkan.  Diktiotaning  sporofita  va  gametofita 

nasllari bir ko‘rinishda bo‘ladi.  

Diktiota  tallomining  kundalang  kesmasi  tayyor  preparati  mikroskop  kichik 

obyektivida qaralganda, tallom uch qavat hujayralardan: o‘rta qavati yirik, rangsiz, ichki 

va tashqi qavatlari ko‘p xromatoforali, mayda hujayralardan iboratligi ko‘rinadi.  

Sporofitlarda ustki po‘stloq hujayralaridan bir uyali sporangiylar -tetrasporangiylar 

rivojlanadi.  Tetrasporangiylarda  to‘rtta  harakatsiz  tetraspora  hosil  bo‘ladi. 

Tetrasporadan  gametofit  o‘sib  chiqadi.  Diktiota-ikki  o‘yli  o‘simlik.  Anteridiyli 

gametofitda ko‘p kamerali sporangiylarda anteridiylar bo‘ladi va ularning har bittasida 

bitta spermatozoid etiladi (5-rasm).