18-mavzu. Radiatsion xavfli obyektlardagi avariyalar. Radioaktiv moddalar va biologik (bakteriologik) vositalar bilan bog‘liq avariyalar

Bular ishlab chiqaradigan elektr energiyasining umumiy miqdori 350 GVt ni tashkil qiladi. Shundan 46 tasi MDH da ishlatiladi va uning umumiy quwati 30 MVt ni tashkil qiladi. Dunyoning hamma davlatlarida ishlab chiqariladigan elektr energiyasining 20% va Yevropada ishlab chiqiladigani esa 35% tashkil qiladi.

• Bular ishlab chiqaradigan elektr energiyasining umumiy miqdori 350 GVt ni tashkil qiladi. Shundan 46 tasi MDH da ishlatiladi va uning umumiy quwati 30 MVt ni tashkil qiladi. Dunyoning hamma davlatlarida ishlab chiqariladigan elektr energiyasining 20% va Yevropada ishlab chiqiladigani esa 35% tashkil qiladi.
• Energetikada atom energiyasidan foydalanish boshlangan 1954-yildan beri dunyodagi hamma elektr stansiyalarida 300 dan ortiqroq avariya qayd etilgan. Bu albatta SSSR dan tashqari, chunki SSSR da ChAES dan boshqa atom elektr stansiyalarida bo'lgan avaryalar e’lon qilinmagan. 30-jadvalda avariya natijasida chiqarib yuborilgan aholiga zarar yetkazishi mumkin bo'lgan ba’zi bir radioaktiv moddalar miqdori keltirilgan.
• Radiatsiya xavfi atom elektr stansiyalari xavfidan tashqarida ham mavjud, masalan, radioaktiv moddalar, ya’ni uranni qazib olish uni rudasini boyitish, ishlatish uchun jo‘natish va saqlashda ham radiatsiya xavfi mavjud bo‘ladi.

Bundan tashqari dunyo miqyosida radioaktiv chiqindilarni yo‘qotish va uni ko'mish masalalari ham hozircha muammoligicha qolmoqda. Shuningdek, sanoat va fan-texnika sohalarining izotoplar bilan ishlaydigan sohalar ham, jumladan, izotop diagnostika ishlari, kasallarni rentgen nurlari yordamida aniqlash, mahsulotlar sifatini rentgen yordamida baholash va boshqalar.

• Bundan tashqari dunyo miqyosida radioaktiv chiqindilarni yo‘qotish va uni ko'mish masalalari ham hozircha muammoligicha qolmoqda. Shuningdek, sanoat va fan-texnika sohalarining izotoplar bilan ishlaydigan sohalar ham, jumladan, izotop diagnostika ishlari, kasallarni rentgen nurlari yordamida aniqlash, mahsulotlar sifatini rentgen yordamida baholash va boshqalar.
• Radioaktiv avariyalar masshtabi bo'yicha uchta tipga bo'linadi:
• chegaralangan avariya-radiatsiya oqibati va shu avariya sodir bo'lgan bino bilan chegaralanadi;
• mahalliy avariya-radiatsiya ta’siri bino va bu bino joylashgan sanoat korxonasi hududi bilan chegaralanadi;
• umumiy avariya-radiatsiya ta’siri korxona hududidan tashqarila^ga ham ta’sir ko‘rsatadi.
• Radiatsiya avariyalarining asosiy zararlovchi omillari:
• tashqi nurlanish ta’siri (gamma va rentgen nurlari; beta va gamma nurlari; gamma-neytron nurlari va boshqalar);
• ichki nurlanish odam organizmiga tushib qolgan radionuklidlar (alfa va beta nurlanishlar);